Cevap:
Osmanlılarda bankacılıktan bahsedebilmek için 19. yüzyıla kadar gelmek
gerekmektedir. Zira ilk bankacılık faaliyetlerini bu yüzyılda görebilmekteyiz. 1299 yılında
kurulan ve 1922 yılına kadar yaşayan Osmanlı Devleti’nde yaklaşık 6 yüzyıl boyunca neden
bankacılıktan bahsedilmiyor? Çünkü modern anlamda bu yüzyıllarda henüz Osmanlılarda
bankacılık kurulmamıştır. O halde bankacılık hizmetleri nasıl sağlanmış ve finansman ihtiyacı
nasıl giderilmiştir? 6 yüzyıl boyunca Osmanlılar’ da krediye ihtiyaç duyulmamış mıdır? Ya da
bu ihtiyaçlar başka sistem ve uygulamalarla mı yerine getirilmiştir?
Osmanlılar tımar ve ahilik, lonca ve vakıf sistemi, hisbe teşkilatı, mudarebe, muşareke,
eytam sandıkları, karz-ı hasen, selem, icare, istisna ve para vakıfları uygulamalarıyla reel ve
finansal alanda dengeli bir ekonomiyi uzun süre devam ettirdiler. Osmanlıların batının her
alandaki gelişmelerini çok yakından takip etmelerine rağmen XIX. yüzyıla kadar bu modern
finans kurumlarını bünyelerine almayıp, bunun yerine kurdukları Para Vakıfları
gibi kurumlarıyla iktisat ve finans alanıyla ilgili ihtiyaçlara cevap vermeye başlamaları üzerinde
durmak gerekmektedir .
Faiz İslam dininde yasaklandığı için Ortaçağ İslam dünyasındaki kredi sisteminde farklı
uygulamalar geliştirilmiştir. Bu şekilde faizli borçlanmaya gerek kalmamıştır. Tümü de İslam
dini tarafından kabul edilen bu yöntemler içinde mudârabe gibi iş ortaklıkları ile kredi
düzenlemeleri, borç transferleri ve kredi mektupları en önde geliyordu. Bu alternatif yöntem ve
araçlar toplumsal olarak daha kabul edilir ve daha etkili görüldükleri için faizli borçlar yerine
yaygın olarak tercih edilmiştir . Faiz yasağının aşılmasını sağlayan ve diğer
İslam toplumlarında rağbet gören İslam iş ortaklıkları Osmanlı toplumunda da kullanılmıştı
