Cevap:
İBADET AHLAK İLİŞKİSİ:
Kur’an gibi hadislerin de ana konularından birisi hiç şüphesiz ahlaktır. Zira Hz. Peygamber, gönderiliş gayesinin güzel ahlakı tamamlamak olduğunu beyan etmiş, ibadet ahlak ilişkisini söz fiil ve takrirleriyle ortaya koymuştur. Bu bağlamda hadis musannefatı, ibadet ahlak ilişkisine dair çok sayıda rivayeti bünyesinde barındırmaktadır. Ancak bu rivayetlerin tamamı, ahlaki erdemlere ağırlık veren, güzel ahlaka teşvik eden, ahlaki değerleri gösteren “hüsnü’l-hulk”, “kitâbü’l-birr”, “kitâbü’l-edeb” gibi bölümlerde ya da ahlak hadislerini bir araya getiren edep, mekârim, fedâil, zühd adı altında derlenen müstakil kitaplarda yer almamaktadır. Çünkü bu kitapları telif eden müellifler ahlakı din ve dünyadan ayrı bir husus olarak tahayyül etmemişlerdir. Onlara göre ahlak hayatın tamamıdır. Kısaca ahlak, Hz. Peygamberden onlara ulaşan ve sahih olan her şeydir. Bu noktadan bakıldığında hadis musannefatının tamamı ahlakla ilgilidir. “Kitabü’s- salât” bölümlerinde sadece namazın faziletine, kılınış şekline, ahkâmına dair rivayetler toplanmamıştır. Bilakis hem namazın ahlakına, hem de namazı kılan kişide oluşacak faziletlere, namaz kılmaktan kaçınanlarda ortaya çıkacak kötü fiil ve davranışlara kadar namaz-ahlak ilişkisine dair çok sayıda rivayet de bu bölümün altında cem edilmiştir.
Din iyiyi ve kötüyü, helali haramı, marufu münkeri belirler. Ahlak ise bunların yaşam tarzına dönüştürülmesini, davranış biçimi ve bilinci haline gelmesini sağlar. Bu sebebe binaen rivayetlerde ibadetlerle ahlaki erdemler kimi zaman iç içe, kimi zaman peş peşe yer almıştır. İbadet ahlak ilişkisi, genelde ibadetin gereği gibi ifası sonucu faziletlerin ortaya çıkması, ibadetleri yerine getirmeme ya da gereği gibi ifa etmemenin reziletlere neden olabileceği bağlamda ele alınmıştır. Allah ile kul arasında kurulan bir bağ mesabesinde olan ibadet, bireyde murakabe ve ihsan duygusunun neşet etmesine ve bireyin değer üretmesine vesile olur.
