aber kipi veya bildirme kipi,[1] Türkçede fiillerin zaman eklerinden birini taşıyan, yani zaman anlamı taşıyan hallerinden her biri. Türkçede 5 haber kipi vardır:
Geniş zaman kipi: -r eki ile oluşturulur. Örnek: Her sabah dişlerimi 'fırçalarım'. Şimdiki zaman kipi: -yor veya -mekte eki ile oluşturulur.[1] Örnek: Babam arka bahçede çimleri 'biçiyor'. Şu an TRT İstanbul Radyosunu 'dinlemektesiniz'. Bilinen (görülen) geçmiş zaman kipi: -di eki ile oluşturulur. Örnek: Haftasonu Uludağ'a kayak yapmaya 'gittik'. (Ünsüz benzeşmesi nedeniyle örnekteki -di eki -ti'ye dönüşmüştür.) Öğrenilen (duyulan) geçmiş zaman kipi: -miş eki ile oluşturulur. Örnek: Vezüv Yanardağı yine faaliyete 'geçmiş'. Gelecek zaman kipi: -ecek eki ile oluşturulur. Ablamlar yarın bize 'gelecekler'.İş, oluş ve hareketleri bir zamana bağlayarak bildiren kipler haber kipleridir.
- Di' li (belirli , görülen) geçiş zaman : Bu kip, eylem tabanlarına -di eki getirilerek yapılır. İşin, oluşun, sözden önce greçekleştiğini ve kesin olduğunu bildirir.
Kitabını al-dı-m
Tatile git-tik
- Miş' li ( belirsiz) geçmiş zaman : Bu kip eylem tabanlarına -miş eki getirilerek yapılır. Eylemin geçmişte olduğunu bildirir. Ancak, eylemi anlatan kişi eylemi görmemiş; duymuş ya da sonradan farketmiştir. Olanın kesinliğinden emin değildir.
Koltukta uyu-muş-sun
Aydın, balık tut-muş
- Şimdiki zaman : Eylem tabanlarına -(i)yor eki getirilerek yapılır. İşle anlatış birliktedir.
Dersine çalışı-yor
Beni görmü-yor
- Gelecek zaman : Eylem tabanlarına -ecek (-acak) eki getirilerek yapılır. Eylemin, sözden sonra yapılacağını anlatır.
Bir ay sonra Antalya' ya gideceğiz
- Geniş zaman : Eylem tabanlarına -(i)r eki getirilerek oluşturulur. Eylemin her zaman yapılabileceğini anlatır.
Her gece kitap okur.
Babam beni bekler.
