Esi mısırlılar piramitleri nasıl yapmışlardır ? Piramitlerin yapımında hangi malzeme ve araçlardan yararlanmış olabilir ?
1. YAYLARI TANIYALIM
2. İŞ VE ENERJİ
3. HAYATIMIZI KOLAYLAŞTIRAN MAKİNELER
4. ENERJİ VE SÜRTÜNME KUVVETİ
Dünya’nın yedi harikasından biri olup da günümüze ulaşan tek eser, Keops piramididir. Mısır’ın başkenti Kahira yakınlarındaki Giza Yaylası’nda bulunan bu piramidin yüksekliği 138 metredir. Piramidin yapımında kullanılan 2500000’e yakın blok taşın her biri, 2-70 ton kütlesindedir.
Bütün teknolojik gelişmelere rağmen bu büyüklükteki bir yapının günümüzde inşa edilebilmesi için, çok fazla emek harcanması gerekir. Oysaki Keops Piramidi, binlerce yıl önce yapılmıştır.
Günlük hayatta çok ağır yükleri kaldırmak için bir araç kullandığımızı göz önüne alarak o dönemdeki insanların böylesine muhteşem bir piramit inşa ederken bazı araç- gereçlerden yararlanmış olduğunu söyleyebilir miyiz? Bu araçlar onlara ne gibi kolaylıklar sağlamış olabilir?
Evet, işte bu ünitede, iş ve enerji arasındaki ilişki, enerji dönüşümleri, işlerimizi kolaylaştıran makineler ve sürtünme kuvveti hakkında bilgi edineceğiz.
1- YAYLARI TANIYALIM
ANAHTAR KAVRAMLARI:
YAY
ESNEKLİK
DİNAMOMETRE
Kuvvet uygulandığında bazı cisimlerin şeklerinde değişiklik olduğunu, uygulanan kuvvet ortadan ise bu cisimlerin ilk şekillerine döndüklerini fark ettiniz mi? Bu tür cisimlere, esnek cisimler dendiğini biliyor musunuz?
Örneğin, giydiğimiz bazı tişört ve çoraplar esnektir. Onları, giyebilmek için gereriz. Çıkardığımızda ise bu giysiler, ilk şekillerine döner. Oyun hamuru ve cam macunu gibi maddeler esnek değildir. Onlara kuvvet uyguladığımızda şekillerini değiştirebiliriz. Fakat uyguladığımız kuvvet ortadan kalktığında bu maddeler eski hallerine dönemezler.
Yay gibi cisimler esnektir. Gererek ya da sıkıştırarak onların şekillerini değiştirebiliriz. Uyguladığımız kuvveti ortadan kaldırdığımızda ise yay eski haline döner.
Bir yayı çektiğimizde onu geren bir kuvvet uygularız. Bir yayı sıkıştırmak için kuvvet uygularız. Örneğin, üzerine uzandığımız yatağın yayları ağırlığımız etkisiyle sıkışır.
3- HAYATIMIZI KOLAYLAŞTIRAN MAKİNELER
ANAHTAR KAVRAMLARI:
BASİT MAKİNE
EĞİK DÜZLEM
KALDIRAÇ
MAKARA
DİŞLİ
Mısır Piramitleri
Mısır Piramitleri , Mısır’da yer alan eski piramit şekillerde yapılardır. Mısır’da 100’den fazla piramit vardır. Piramitlerin çoğuEski Krallıkbng Dönemi’nden Orta Krallık Dönemi’ne kadar firavunların mezarı için inşa edilmiştir. Bilinen en eski piramit 3. Hanedan döneminde inşa edilen Basamaklı Piramit’tir. Bu piramit ve etrafını çevreleyen bloklar; mimar İmhotep tarafından tasarlanmıştır. Ayrıca bu yapılar dünyanın en eski şekilli taşlardan inşa edilmiş yapısıdır. En çok bilinen piramitler Gize’de bulunmuştur. Birkaç Gize Piramidi inşa edilmiş en büyük yapılardandır. Gize Piramitleri’nin en büyüğü olan Keops Piramidi şu ana kadar zarar görmeden ayakta duran, Dünya’nın Yedi Harikası’ndan biri olarak görülmektedir.
Mısır piramitleri yeryüzündeki anıt-kabirlerin en eskileri ve en büyükleridir.Bunların en haşmetlisi olan Keops Piramidi dış görünüşü ile de “Dünyanın Birinci Harikası” olma niteliğine hak kazanmıştır. Piramitler, firavunun mumyası ile hepsi birbirinden değerli eşsiz nitelikteki sanat eserlerini; kral, kraliçe, prens heykellerini de içlerinde saklıyordu ve bu eşsiz hazineleri saklamak için yapılmışlardır.
Bilimsel geleneğe göre, Büyük Piramit 20 yılda yapılmıştır; Önce bir kent yapılmış, taş blokları taşınmış ve yığılmıştır. Yüzeyin düzleştirilmesi için uzun zaman çalışıldığı sanılıyor. Ama taş blokların nasıl yerleştirildiği henüz anlaşılmış değil, çeşitli kuramlar üretiliyor; Bir kurama göre yapılan spiral bir rampaya çıkarılan taş bloklar üst üste konuluyordu. Rampa çamur kaplanıyor, sulanıyor ve taş bloklar itilerek kaydırılabiliyordu. Herodot’un yazdığına göre bu rampanın inşaası da 10 yıl sürmüş. Bir diğer kurama göre, taş bloklar dev manivelalarla kaldırılıyordu. Başka bir inanışa göre ise önce temeller kazılmış (100,000 işçi tarafından elle), sonra kesilen, tanesi iki tonluk iki milyon taş taşınmış (100,000 işçi tarafından elle) ve son olarak üstüste dizilmiş. Yüzeyin pürüzsüz olması için bir dış kaplama yapılmış ama sanıyoruz güneş, klor, egzoz ve kum fırtınaları dış kaplamaları pek bir yıpratıyor. Aslında Piramitlerin merdivenli değil, düz bir yüzey şeklinde inşaa edildiği düşünülmektedir.
Günümüzden piramitler adına kalan kanıtlar sadece Sakkara’da ve Gize’deki (özellikle de yapımı tamamlanmamış piramitlerden) taş blokları piramitler üzerindeki nihai yerlerine kaldırmak için en az beş farklı rampa sisteminin kullanıldığını göstermektedir. Yapımında kullanılan en iyi yöntem ve kolay doğrusal rampa yöntemidir. (Sakkara’da 3. Hanedan’ın Sekhemkhet piramitinde kullanılmış olabilieceği tahmin edilmektedir). Fakat bu piramitlerin yapımı için gereken genişlik bize rampaların seyrek olarak yapıldığını işaret etmektedir.
Piramitin merdiven basamakları için oluşturulan merdiven rampası diğer piramitlere göre daha dik açıya sahiptir. Bu tipin izleri Sinki, Meidum, Gize, Ebu Ghurob ve Lisht’te bulunmuştur. Belki de I. Anasatasi’nin 19. Hanedan papirüsünde anlatılan sarmal rampaya başlıca itiraz bunun neyin üzerine dayanacağı ve piramitin büyük bir kısmı sarıldığı takdirde düzeltme hesaplarının ve kontrollerin nasıl yapılacağı sorusudur. Piramitin bir yüzünde zigzaglı bir yol basamak piramitlerinin yapımında en etkili yol olacaksa da, Sakkara, Sinki ve Meidum basamaklı piramitlerinde bunun kullanıldığını gösteren bir ize rastlanılmamıştır.
İç rampa izleri Ebusir’de Sahure, Niuserre ve Neferirkare’de ve Sakkara’daki Pepi H’de görülmektedir ama iç doldurulduktan sonra yine de bir tür dış rampa gerekecekti. Piramitin içinin teraslı olmasının piramitin kenarında basamak basamak daha küçük rampalar dizisinin kullanılmasını daha uygun yapacağı iddia edilmiştir.
Dış kaplama yapıldığında bunların kalıntıları hiç kuşkusuz kaybolacaktı. Piramitten vadideki tapınağa uzanan geçitlerin de rıhtımdan inşaat yerine inşaatçı rampası olarak kullanılmış olması da mümkündür (rıhtım, Nil’e bir kanalla birleştirilmişti).
Kullanılan rampa tiplerinin sorunu dışında tartışmalar, taş blokların yerlerine kaldırılma yöntemleri Üzerinde de yoğunlaşmıştır. Mısırlılar vinç ya da palanga yöntemleri kullanmadıkları için, blokları yerlerine yerleştirmede ahşap ve bakır kaldıraçlar kullanıldığı kabul edilmektedir.
