Kalademi.me, tüm sorularınıza güvenilir ve hızlı yanıtlar alabileceğiniz en iyi yer. Sorularınıza hızlı ve güvenilir çözümler bulmak için deneyimli uzman topluluğumuzdan faydalanın. Farklı disiplinlerdeki uzmanlardan kesin yanıtlar almak için kullanıcı dostu platformumuzu keşfedin.
Sagot :
Biyolojik önemi olan lipitler; yağ asitleri, nötr yağlar (trigliserit),
fosfolipitler ve steroitlerdir.
1. Nötral Yağlar (trigliseritler)
Üç molekül yağ asidi ve bir molekül gliserinin ester bağları
ile bağlanmasından oluşur. Tepkime sonunda üç molekül
su açığa çıkar (dehidrasyon sentezi tepkimesi). (Şekil 1)
2 3Yağ asidi Gliserin + (gliserol) ←⎯⎯⎯⎯→Nötral yağ +3H O
Gliserole bağlanan 3 yağ asidi aynı olabileceği gibi farklı
da olabilir. Böylece nötral yağlar çeşitlenir.
Hayvanlardaki depo yağların büyük çoğunluğu nötral yağdır.
Doymuş ve doymamış yağlarla mumlar bu gruba girer.
Değişik yağ asitlerinin kullanılması yağları çeşitlendirir.
Yağ asitleri karbon atomlarının oluşturduğu uzun zincire
hidrojen atomlarının bağlanması ile oluşur (hidrokarbon
zinciri). Karbon zinciri uzunluğu, karbon-karbon arasındaki
tek ya da çift bağ sayısı ve diğer özellikler bakımından çeşitlilik
gösteren birçok farklı yağ asitleri vardır. Karbon –
karbon arasındaki bağ sayısına göre, yağ asitleri, doymuş
ve doymamış olarak çeşitlenir.
Doymuş yağ asitleri, karbonlar arasında tek bağ bulundururlar.
Doymuş yağ asitleri bulunduran yağlar ise doymuş
nötral yağlardır. Hayvansal kökenlidir ve oda sıcaklığında
katıdır. Örnek: Tereyağı, kuyrukyağı, içyağ.
Gliserin ile doymamış yağ asitlerinin (karbonları arasında
çift bağ bulunan) oluşturduğu doymamış nötral yağlar
(trigliseritler) ise oda sıcaklığında sıvıdır ve bitkiseldir. Örnek;
zeytinyağı, ayçiçek yağı vb. Sıvı yağlar, hidrojen ile
doyurulduklarında katı haldeki margarinlere dönüşür.
İnsanda karbon zincirinde tek çift bağ bulunduran oleik asit
sentezlenebilmekte fakat iki çift bağ bulunduran linoleik
asit sentezlenememektedir. Bazı hormonların yapımı için
gerekli olan linoleik asidin besinlerle alınması gerekir. İnsanda
sentezlenemeyen ve besinlerle alınması gereken
yağ asitlerine zorunlu (esansiyel) yağ asitleri denir.
2. Fosfolipitler
Bir gliserin molekülü, iki yağ asidi
ve azotlu fosfat grubu içeren yağlardır
(Şekil 2).
Fosfolipitler, hücredeki zar yapısının
temelini oluşturur. Zar yapılardaki
çift sıra halinde dizilmiş fosfolipitlerin
hidrofobik (suyu sevmeyen)
yağ asidi kuyrukları birbirine bakacak
şekilde içte, hidrofilik (suyu seven)
baş kısımları ise dışa gelecek
şekilde yer alır.
Hücre zarı, mitokondri, endoplazmik
retikulum gibi zarlı organellerin
zarlarında fosfolipitler bu şekilde dizilerek
aralarına suyun sızamadığı
bir duvar oluşturur. Su ve suda çözünen
maddeler ancak özel geçitlerden
(protein porlar) geçebilir.
Şekil 2: Fosfolipit
3. Steroitler
Karbon atomları içeren 4 halkadan oluşmuş, en küçük
yağlardır. Vitamin D, erkek ve dişi eşey hormonları (östrojen,
testosteron), kolesterol, steroit yapıdadır. Genel olarak
steroit hormonlar metabolizmanın düzenlenmesinde
önemlidir.
4. Glikolipitler
Bir lipit ve bir de karbonhidrat kısım içeren bileşiklerdir.
Karbonhidrat kısmı molekülün hidrofilik kutbunu oluşturur.
Bu bileşik hücre zarının yapısına katılır ve sinir hücrelerinde
bulunur.
Yağların Canlılar İçin Önemi
Genel olarak hücrelerde yapı maddesi (plazma zarı, çekirdek
ve organel zarlarında) ve enerji deposu olarak kullanılırlar.
Gram başına, karbonhidratların iki katı enerji kazandırır;
ancak solunumda yıkılmaları için çok fazla oksijen
gerekir. Canlı sistem bu nedenle karbonhidratlara öncelik
verir. Yağların hücresel solunumda kullanılmaları sırasında
enerji ile birlikte metabolik su açığa çıkar. Kış uykusuna
yatan hayvanlarda ve uzun süre uçan göçmen
kuşlarda enerji ve su gereksinimi bu yolla sağlanır.
Deri altında ve iç organların çevresinde depolanan yağlar
yalıtım maddesi gibi ısı kaybını önlerken canlıyı basınç ve
darbelere karşı da korur.
Yağlar, ayrıca yağda çözünen vitaminlerin (A, D, E, K) bağırsak
epitelinden emilmesini ve hücre zarından geçişini
kolaylaştırır.
Vücuda fazla alınan karbonhidrat ve proteinler yağa dönüştürülerek
depolanır.
Ziyaretiniz için teşekkür ederiz. İhtiyacınız olan en iyi bilgileri sunmayı taahhüt ediyoruz. Daha fazla bilgi için geri dönün. Ziyaretiniz bizim için çok önemli. Herhangi bir sorunuz olduğunda güvenilir yanıtlar almak için geri dönmekten çekinmeyin. Kalademi.me'yi kullandığınız için teşekkür ederiz. Sorularınıza yanıt bulmak için bizi ziyaret etmeye devam edin.