Kalademi.me'ya hoş geldiniz, sorularınızın uzmanlar ve deneyimli topluluk üyeleri tarafından yanıtlandığı yer. Adanmış uzman topluluğumuzdan sorularınıza ayrıntılı ve net yanıtlar alın. Sorularınıza hemen güvenilir yanıtlar bulmak için deneyimli uzman topluluğumuzdan faydalanın.
Sagot :
Açıklama:
- Türkiye Başkanlık Sistemi
- - Yürütme yetkisi Bakanlar Kurulu’ndan alınıp tek kişiye (Başkana/Cumhurbaşkanına) verilmiştir. Bakanlar Cumhurbaşkanı’nın sekreteri konumundadır. Başkanın, istediği kişiyi bakan yapma ve istediği an görevden alma yetkisi vardır.
- - Başkana (bazı konular haricinde) TBMM’nin elinde olan kanun yapma yetkisi (kanun gücünde kararname adıyla) verilmiştir.
- - Yargıçların seçilmesi/yetiştirilmesi/atanması yetkisi (Adalet Bakanlığı ve Hakimler ve Savcılar Kurulu -HSK- kanalıyla) başkanın kontrolü altındadır.
- Türk Başkanlığın ABD Başkanlıktan Farkları
- - ABD’de başkanın partisi ile olan ilişkisi seçilmesinden sonra bitmektedir. Türkiye’de ise başkan (seçilmesinden sonra da) partisinin genel başkanlığı görevini sürdürmektedir. (Partili başkan)
- - ABD’de başkan yardımcısı da seçimle işbaşına gelmekte, Türkiye’de ise Başkan olan kişi tarafından belirlenmektedir.
- - ABD’de başkan seçimi ve kongre üyeleri seçimi farklı tarihlerde yapılmaktadır. Bu durum meclis üyelerinin görev süresinin 2, başkanın görev süresinin 4, Senato üyelerinin görev süresinin 6 yıl olmasından kaynaklanmaktadır. Türkiye’de hem başkanın, hem milletvekillerinin görev süresi 5 yıl olarak öngörülmüştür ve seçimleri aynı tarihte yapılmaktadır.
- - ABD’de başkanın meclisi feshetme (erken seçim kararı alma) gibi bir yetkisi yoktur. Türkiye’de ise başkan kendi seçimini de yenilemek kaydıyla meclisi feshedebilir yani erken seçim kararı alabilir.
- - ABD’de başkanın hiçbir şekilde yasama yetkisi yoktur. Türk başkanlık sisteminde ise Cumhurbaşkanlığı kararnamesi (kanun gücünde kararname) yoluyla yasal düzenlemeler yapılabilmektedir.
- - Her iki tarafta da milletvekili olup da bakan yapılanların meclisteki görevi sona ermektedir. Bu durum, başkanı Meclis dışından bakan arayışına zorlamaktadır. Halen Türkiye’de 18 bakanın 15’i Meclis dışından atanmıştır.
- - ABD’de bakanların ve üst düzey bürokratların (kamu yöneticilerinin) atanması Kongre’nin onayının alınmasına bağlıdır. Bu şekilde keyfi atamalar yerine liyakatı olanların (en iyi bakan/müsteşar/genel müdürün) görev yapması amaçlanmıştır. En uygun kişi, başkanla Kongre’nin müzakeresi/uzlaşması sonucunda belirlenmektedir.
- Türk Tipi Başkanlık Sistemi’nde ise tüm bu görevlendirmeler başkanın kararına bırakılmıştır. Bakanların atanması da, bürokratların atanması da tek kişinin kararına bırakılmıştır. Hatta bu yetki, özerk bir yapıda olması gereken (kendi rektörünü, dekanını kendisinin belirlemesi gereken) üniversitelere kadar yayılmıştır. Ayrıca Türkiye’de (kamu kurumlarının oluşturulmasındaki kontrolsüz güç -ABD’de olduğu gibi yasama organının kontrolüne/onayına gerek duyulmaması-) mevcut bürokrasiye ilave olarak Başkanlık yapısı içinde yeni bir bürokrasi/personel ordusunun oluşmasına da yol açmıştır.
- - ABD’de yargıçlar seçimle (federal yargıçlar Senatonun onayıyla) işbaşına gelmektedir. Türkiye’de bu yetkinin tamamı (Adalet Bakanlığını elinde tutan) başkana verilmiştir. Yargıçların atanması/yerlerinin değiştirilmesi… yine (Adalet Bakanlığı ve HSK kanalıyla[1]) başkanın kontrolü altına alınmıştır. Hakim/savcıları yetiştiren Adalet Akademisi de Adalet Bakanına bağlıdır.
- - ABD’de bütçenin yasalaşması Başkanla Kongrenin ortak iradesi ile (uzlaşması sonucunda) mümkün olur. Uzlaşma sağlanmazsa Federal Devlet düzeyinde harcamalar yapılamaz hale gelir. Türk tipi başkanlık sisteminde ise Meclis onay vermese bile önceki yıl bütçesi üzerinden uygulama devam eder.
- Sonuç
- ABD Başkanlık Sistemi’nde yürütme (başkan) yetki alanı yasama ve yargı yetki alanlarından katı duvarlarla ayrılmıştır. Bu şekilde güçler arasında denge olması ve güçlerin birbirini denetlemesi amaçlanmıştır. Yani ABD sistemi bir denetim ve denge sistemidir. Yılların (yüzyılların demek daha doğru olabilir) deneyimleri (olumsuz sonuçları) dikkate alınarak oluşturulan bu uygulama “denge-fren mekanizması” şeklinde de adlandırılmaktadır.
- Ülkemizde Parlamenter Sistem’den vazgeçilip Başkanlık uygulamasına geçilmesinin temel nedenini “Tek Adam”ın (Başkanın) gücünün/yetkilerinin artırılması arzusu oluşturmuştur. Yeni uygulama ile yasama ve yargı erkleri de başkanın kontrolüne alınmıştır. Erklerin birbirini denetleme fonksiyonu ortadan kaldırılmıştır.
- Kaynakça:
- [1] HSK’nın 13 üyesinin 4’ü doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Adalet Bakanı ve müsteşarı Kurulun doğal üyesidirler. Geri kalan 7 üyenin 3’ü TBMM, 3’ü Yargıtay, 1’i Danıştay tarafından belirlenmektedir.
- Dünya.com
Kalp atarsan sevinirim kolay gelsin:)
Ziyaretinizi takdir ediyoruz. Bulduğunuz yanıtların faydalı olduğunu umuyoruz. Daha fazla bilgi için geri dönmekten çekinmeyin. Zamanınızı ayırdığınız için minnettarız. Herhangi bir sorunuz olduğunda doğru yanıtlar almak için istediğiniz zaman geri dönün. Kalademi.me'de sorularınıza yanıt vermekten mutluluk duyuyoruz. Daha fazla bilgi için tekrar ziyaret etmeyi unutmayın.