Cevap:
Bir önceki yazımda demokrasinin, Dünyada ve kurulduğu yer sayılan Avrupa’da doğuşu, geçirdiği önemli aşamaları yazmıştım. Şimdi gelelim topraklarımıza yani Osmanlı İmparatorluğuna demokrasinin gelişine, geçirdiği önemli aşamalara. Konuyu daha anlaşılır olması için belirli bir sistematiğe bağlayacağım. Osmanlı Devleti kurulduğu dönemden yıkılış dönemine kadar her aşamada yönetim biçimi olarak monarşi hakim oldu. İdare yapısı zamanla tek kişilik monarşiden çoğulcu yapıya dönmesi Osmanlı devletini de etkiledi. Zamanla Osmanlı idaresinde de millet meclisi açıldı. En sonunda demokratik yapıdaki Türkiye Cumhuriyeti kuruldu. Bu değişim Osmanlının son 2 yüzyılında gerçekleşti. Osmanlıda ilk demokratikleşme hareketi 19. Yüzyılda senedi İttifak ile başladı.
SENEDİ İTTİFAK: Bu antlaşma Sadrazam Alemdar Mustafa Kemal Paşa merkezi otoriteyi güçlü tutmak için 2. Mahmut ile ayanlar arasında yapıldı. Bu sözleşmeye göre ayanlar padişaha bağlı olup veri toplama ve askere gönderme gibi işlerde destek olacak, ayanlar birbirlerinin halkasına saygı duyacak, yapılan ıslahat hareketlerini destekleyecek, İstanbul’da isyan çıkarsa bastırılması konusunda yardımcı olacaklar. Bu sözleşme ile taşrada ekonomik güce sahip olan ayanlar siyasi açıdan güçlendi.
TANZİMAT FERMANI: Gülhane’i Hattı Hümayun olarak geçen ferman 3 kasım 1839 yılında 2. Abdülhamit döneminde imzalandı. Ferman Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlandı. Ferman Abdülmecit mührüyle yayınlandı. Ferman Gülhane Parkında okunduğu için fermana Gülhane Hattı Hümayunu denilmiştir. Bu ferman Osmanlı devletinde batıcılık ve Osmanlıcılık anlayışını hazırladı. Tanzimat fermanında amaç Fransız ihtilalı sonucu ayaklanan azınlıklara haklarını verip Osmanlı imparatorluğunun dağılmasını önlemekti. Azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı içişlerine karışan Avrupa Devletinin bu faaliyetine son vermekti. Azınlıklara haklar verilip Avrupa’ya karşı hoş görünerek Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı devletlerin desteğini almak, Balkanlardaki Rus etkisini azaltmak amacıyla yayımlandı.
Tanzimat Fermanında Yer Alan Hükümler: Tanzimat fermanına göre herkesin mal can ve ırz güvenliği devletin garantisi altında olacak. Herkesin gelirine göre vergi alınmaya başlanacak. Vergi sistemi sil baştan düzenlenecek. Askeri işler düzene konacak, askerlik vatani bir görev haline gelecek. Herkes dil, din, ırk ayrımı gözetmeksizin kanunlar önünde eşit olacak. Mahkemeler herkese açık bir şekilde yapılacak. Kimse mahkemeye çıkmadan cezalandırılamayacak. Herkes malına sahip çıkabilecek, malını Miras olarak bırakabilecek, müsadere kaldırılacak. Her türlü rüşvet ve iltimas kaldırılacaktır.
Tanzimat Fermanının Özellikleri: Tanzimat fermanı ile ilk kez kanun üstünlük prensibi kabul edilmiştir. Padişah bu fermanla kendi yetkilerini kısıtlamıştır. Anayasal düzene geçiş için en büyük adımdır. Sorunları yalnız çözemeyeceğini anlayan Osmanlı bu ferman ile Avrupa ile dost geçinmek istemiştir. Tanzimat fermanı ile gelen yenilikler önceki düzenlemelere göre farklılık gösterir. Bu ferman ile ilk kez insan hakları konusunda yenilik yapılmış. Bu yenilikler halk hareketi değildir. Padişah iradesi ile ortaya çıktığı için halk tarafından net anlaşılmamış ve desteklenmemiştir. Tanzimat fermanı sonucu Osmanlı devleti Avrupa devletinden beklediği desteği alamamıştır. Boğazlar meselesi Osmanlı aleyhine değil Avrupa lehine çözülmüştür. Fransız ihtilalı etkilerine engel olmak için çıkarılan bu ferman amacına ulaşamamıştır. Fransız ihtilal etkileri Osmanlı’yı kasıp kavurmuştur. Milliyetçilik akımı Osmanlı devletinin dağılma sürecini hızlandırmıştır. Avrupalı devletler azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı devletinin iç işlerine daha fazla karışmaya başladı. Tanzimat fermanı sonrası Avrupa tarzı mahkemeler, okullar ve eğitim kurumları açıldı. Bu da eğitim ve hukuk alanında ikililiğin ortaya çıkmasına neden oldu.
TANZİMAT DÖNEMİ: Tanzimat dönemi 3 kasım 1839 yılında başlar 23 Aralık 1876 yılında 1. Meşrutiyetin ilanı ile son bulur. Bu dönemde batıdan yasalar alınmıştır. 1840 yılında Fransız ceza yasası, 1860 da Ticaret hukuku Osmanlı devletine girdi. Bu yasaları uygulamak için Nizamiye mahkemeleri açıldı. Tanzimat fermanının Mimarı Mustafa Reşit Paşaya göre yapılacak yenilikler eğitim temelli olmalıydı. Yeni hukuk düzeni hak ve görevlerini bilen kuşakların yetişmesi ile sağlanırdı. Eğitim sorunlarını görüşmek için Meclisi Maarifi Umumiye kuruldu. Bu dönemde batı tarzı okullar açıldı. Çeşitli milletten insanlara Osmanlıcılık bilinci yerleştirmek için Galatasaray Sultanisi açıldı. Batı bilimlerinin Osmanlı devletine geçişini sağlamak için Encümeni Danış Akademisi kuruldu. Batıyı bilen ve anlayan aydınlar yetiştirildi. Ülkede sivil siyasi gazete çıkartıldı. Bu gazeteler kültürel ve siyasal hayatı canlandırdı. Aydınlar parlamentoya dayalı meşruti sistemi savunmaya başladı. Bu amaçlarına ulaşmak için 1865 yılında Yeni Osmanlılar adıyla örgüt kuruldu. 19. Yüzyılda Avrupa özgürlük mücadelesi veren Carbonari cemiyetini örnek alan Osmanlılar Namık Kemal, Ziya Paşa ve Ali Süavi gibi kişilerle ün yaptı.
ISLAHAT FERMANI: Islahat Fermanı 23 Şubat 1856 yılında imzalandı. Abdülmecit zamanında Kırım savaşından sonra yayımlanmıştır. Osmanlı bu dönemde Avrupa devletlerinin istekleri doğrultusunda ıslahatlar yapıp Paris Barış Konferansında lehine karar çıkmasını hedeflemiştir. Islahat fermanı da tıpkı Tanzimat fermanı gibi Osmanlının çok zor durumda olduğu bir dönemde çıkarılmıştır. Tanzimat fermanında ırk, dil, din ayrımı yapılmaksızın bütün halka haklar verilmişken ıslahat fermanında sadece gayrimüslimlere yeni haklar tanınmıştır. Islahat fermanı bir nevi Tanzimat fermanının devamı niteliğindedir. Kırım savaşında Osmanlı yanında yer alan İngiltere, Fransa ve Avusturya Osmanlıda yaşayan
