Ütünün icadı 17. yüzyıl başlarına kadar dayanmaktadır. Önce ısıtılmış ağır taşlar kullanılırken daha sonra saplı düz demir plakalar ateşte ısıtılmaya başlandı. İçi kömür közüyle doldurularak ısıtılan ütüler ise, oldukça ağır idi. Ama en uzun ömürlü onlar oldu. 20. yüzyılın ortalarına kadar kullanıldı.
Tarihte ilk kez sapı olan bir demir parça ile ütüleme işleminin yapılması 17. yüzyılda gerçekleşmiştir. Ocaklarda ısıtılarak kullanılan ütüler, zamanla kor ve kömür ile ısıtılan içi oyuk ütülerle yer değiştirdi. 19. yüzyılda ise ocak ya da sobaların ısıtıcı olarak kullanılması standart hale geldi.
1882'de ilk elektrikli ütü icat edildi. Ütü, iki karbon tabaka arasında kalan elektrik arkı sayesinde ısıtılıyordu.
1883 yılında ütüyü kablosuz hale getirip daha güvenli bir hale getirdi. Çalışma sistemi günümüzdeki sistemle çok benzerdi. Kablonun prize takılması ve ısıtılması gerekiyor, daha sonra prizden çıkarılıp rahatça kullanılabiliyordu. Buna mukabil, ütü oldukça pahalı ve dayanıksız bir aletti. Elektriğin yeni yeni yaygınlaşması ve satışların düşüklüğünden ticari bir başarı elde edemedi.
1905’te ilk kez son derece hafif elektrikli ütü piyasaya sürüldü
Açıklama:
Ütüler, genellikle ağır ve kullanımı zor olan metalden (bazen camdan veya başka malzemelerden yapılmış olsalar da) yapılmış basit nesnelerden yüzlerce yıl içinde şu anki haline gelişmiştir. Isıtmalı kurutucular icat edilmeden önce, ütüler başka bir amaca da hizmet ediyordu. Sıcak ütüler giysilerdeki parazitleri ve bakterileri öldürdü ve küfü yok etti. Modern ütülerin çoğu metal ve plastikten yapılmıştır ve buhar, sıcaklık kontrolleri ve otomatik kapanma gibi birçok özelliğe sahiptir. Buhar, giysilerdeki kırışıklıkları gidermek için ek bir yol sağlar.
ÜTÜ ÖNCESİ ÜTÜLEME ARAÇLARI
Kırışıklıkları gidermek ve/veya kıyafetleri bastırmak için bu tür nesneler binlerce yıldır kullanılmış olsa da, o zamanın çoğunda sadece zenginlerin kıyafetlerine bu şekilde muamele edildi. Bu tür aletlerin kullanımı zor ve zahmetli olduğundan, yalnızca zenginler tarafından ütü yapmak için insanlar istihdam edilirdi. Yaklaşık MÖ 400’de Yunanlılar, keten cüppelerin üzerinde pileler yapmak için bir oluklu demir kullandılar. Oyma demiri, kullanımdan önce ısıtılan oklava benzeri yuvarlak bir çubuktu.
İLK ÜTÜNÜN İCADI
Çağdaş tüketicilerin demir olarak tanıyacağı şey, ilk olarak 1300’lerde Avrupa’da ortaya çıktı. Yassı demir, metal bir sap takılı yassı bir demir parçasından oluşuyordu. Ütüyü ısıtmak için, sıcak olana kadar ateşte tutuldu. Düz demir giyside turuncu kurum bırakıyordu. Giysiyle ütü arasına ince bir bez yerleştirildi, böylece kurum aletten bitmiş giysiye aktarılmayacaktı. Yassı demir, işini yapamayacak kadar soğuk olana kadar kullanıldı. Pek çok insan birkaç adede kadar sahipti, böylece biri kullanılırken bir veya daha fazlasını ısıtabilirlerdi.
Yaklaşık on beşinci yüzyılda, düz demir üzerinde bir gelişme getirildi. Sıcak kutu düz bir tabanı ve bir tutacağı olan içi boş bir metal kutudan yapılmıştır. İçine sıcak kömürler, tuğlalar, ısıtılmış metal ekler veya başka bir ısıtma elemanı yerleştirildi. Bu, giysi ile ütü arasında fazladan bir bez ihtiyacını ortadan kaldırdı çünkü ütü kıyafetleri kirletmedi. Hem düz demir hem de sıcak kutu birkaç yüz yıldır kullanıldı.
On dokuzuncu yüzyılda demir teknolojisindeki birçok yenilik geldi. On dokuzuncu yüzyılın başlarında dökme demir icat edildiğinde, düz ütülerle ilgili bazı problemler çözüldü. Dökme demir sobaların ortaya çıkmasıyla, düz ütüler ateşten çok daha temiz şekilde üstlerinde ısıtılabiliyordu. 1820’lerde, düz ütüleri yapmak için dökme demir de kullanıldı. Bu ütüler, ağır, yaklaşık 5,6 kg ağırlığında ve taşınması zordu. Bu ütüler ocakta ısıtıldı, ancak bazen eşit olmayan bir şekilde ısıtıldılar. Kulp da ısındı ve bu da kullanıcılar için sorun yarattı. 1870’de karton bir taban yapıldı ve içine Paris alçısı kondu. Bu, ütünün gövdesinin etrafına yerleştirildi ve daha eşit ısınma için daha soğuk tutuldu. Ayrıca ütüye çıkarılabilir bir tutamaç da yapıldı.
GAZLI ÜTÜLER ORTAYA ÇIKTI
1800’lerin sonlarında Amerikan evlerinde gaz bulunmaya başladıktan sonra, gazlı ütüler ortaya çıktı. En eskisi 1874’te patentlendi. Evlerde ayrı gaz hatları vardı ve gaz demiri bir boru ile gaz hattına bağlanmıştı. Ütü, gazın aktığı bir brülör içeriyordu. Brülör bir kibrit ile yakıldığında, ütü ısındı. Ütü çok sıcaktı ve bazen gaz sızıyordu, ancak gazlı ütüler daha hafifti. Bunu kısa süre sonra diğer yakıtlı ütüler izledi. Bu ütüler yağ, benzin, parafin ve diğer yakıtlarla ısıtıldı.
ELEKTRİKLİ ÜTÜNÜN İCADI
Elektrikli ütü, elektriğin evlerde yaygın olarak bulunmaya başladığı 1880’lerde icat edildi. İlk elektrikli ütü, 1882’de Henry W. Seeley tarafından patentlendi. Ütü, çıkarılabilir tellerle bir elektrik kaynağına bağlandı. Elektrik, ütünün iç bobinlerini harekete geçirdi. Ancak Seeley’nin ütüsü, birçok erken dönem elektrikli ütü gibi, elektrik kablolarına sahip değildi. Ütüler bir sehpa üzerinde ısıtıldı. Seeley’in ütüsü ile ilgili büyük bir sorun, sehpanın üzerinde çok yavaş ısınması ve kullanım sırasında hızla soğumasıydı. Bu ütünün sık sık yeniden ısıtılması gerekiyordu.
Yüzyılın başında, demir teknolojisi önemli ölçüde gelişti ve Amerikan evlerinde demir daha yaygın hale geldi. 1903’te, doğrudan ütüye bağlı elektrik kabloları olan ütüler satılıyordu. Earl Richardson, daha iyi ütüleme için taban plakalarının nasıl ve nerede ısıtıldığını iyileştiren bir taban plakası (metalden yapılmış ve gerçek presleme yapan ütünün alt kısmı) icat etti. Ütünün ucunda merkezdekinden daha fazla ısı vardı ve Hotpoint olarak biliniyordu.
1920’lerde Joseph Myers, saf gümüşten yapılmış otomatik bir ısı kontrolü ekleyerek demir ve kordonu geliştirdi. Termostatlar kısa sürede standart bir özellik haline geldi. İlk akülü ütüler 1922’de tanıtıldı, ancak tutamadılar. (İlk başarılı kablosuz ütüler 1984’te satıldı).
BUHARLI ÜTÜNÜN İCADI
1926’da buharlı ütü Eldec Company tarafından tanıtıldı. Buhar, sert kumaşların kurutulmasını kolaylaştırdı. Önceden, kullanıcı kuru giysilere su serpiyordu veya giysiler nemliyken ütülenmek zorundaydı. Buharlı ütüler, ısıtılmış su buharının oluşturulmasına ve taban plakasındaki küçük deliklerden uygulanmasına izin veren bir su tankı kullanır. Buharlı ütüler 1940’lara kadar popüler hale gelmedi.
Edward Schreyer, 1938’de taban plakalarının paslanması sorununu aştı. Paslanmayan veya sızdırmayan bir alüminyum alaşım geliştirdi. Buharlı ve kuru arasında değişebilen ütüler 1950’lerde piyasaya sürüldü. Otomatik kapanmalı ilk ütü 1984 yılında piyasaya sürüldü.
Çağdaş ütüler, 1995 yılında tanıtılan bir yenilik olan taban plakasında yapışmaz kaplamaya sahiptir. Çoğu özellikli gövdeler plastikten yapılmıştır ve taban plakasında buharın içeri girmesine izin veren daha fazla delik vardır. Bir kırbaç, kullanım sırasında kordonu yolun dışında tutar. 1996’da Amerika Birleşik Devletleri’nde çeşitli özelliklere sahip yaklaşık 13-14 milyon ütü satıldı.
Gelecekte ütüdeki en belirgin
iyileştirmeler muhtemelen taban plakası olacaktır. Giysiler üzerindeki fermuarlardan veya diğer çıkıntılardan kaynaklanan hasara karşı daha dirençli ve kumaş üzerindeki sürüklemeyi azaltan daha iyi kaplamalar muhtemelen icat edilecektir. Bu gelişmeler, daha iyi alaşımlar veya daha iyi yapışmaz kaplamalar şeklinde olabilir. Isı ve buharı daha iyi kontrol eden iç mekanizmalar da gelişmeye devam edecek.
