Bir bölgede yaşayan canlı türlerinin sayı ve çeşitçe zenginliğine biyoçeşitlilik (biyolojik çeşitlilik) denir.
A- Biyoçeşitliliğin önemi nedirBiyoçeşitlilik ekosistemin işleyişini kolaylaştırır.Biyoçeşitlilik doğal zenginliktir.Biyoçeşitliliğin fazla olması tarım ve sanayi alanında katkı sağlar.Biyoçeşitlilik doğa turizmini katkı sağlar.Biyolojik çeşitlilik ile ekosistemler dengede kalır.Biyoçeşitlilik sağlığımızı destekler.Ülkemiz biyoçeşitlilik yönünden zengindir.
B- Biyoçeşitliliğe etki eden faktörler
İklim
Bitki ve hayvanlar her iklimde yaşayamaz.Yeryüzü şekilleri
Arazide dağ, ova, vadi gibi yeryüzü şekilleri biyolojik çeşitliliğe neden olur.Coğrafi konum
Bulunan yerin dünya üzerindeki coğrafi konumu da önemlidir.Toprağın yapısı
Toprakta bulunan mineraller biyolojik çeşitliliği etkiler.
C- Biyoçeşitliliğin etkilediği alanlar
Tarım
Beslenme sorunları çözülür, farklı ürünler elde edilir.Tıp ve eczacılık
Bitkisel ürünler ile yeni ilaçlar üretilir.Ormancılık
Kağıt, kauçuk, kereste üretimi sağlanır.Balıkçılık
Denizlerde elde edeceğimiz ürünler besin olarak tüketilir.Hayvancılık
Et, süt ve hayvansal ürünlerin elde edilmesini sağlar.Endüstri
Endüstri
Çeşitli sanayi ürünlerinin elde edilmesi için gerekli ham madde ihtiyacını sağlar
D-Biyoçeşitliliği tehdit eden faktörlerAşırı nüfus artışıÇevre kirliliğiÇayır, mera ve otlak alanların aşırı otlatılması.Erozyonla toprağın yok olmasıTarımda zirai ilaç kullanımıSulak alanların kurutulmasıDoğal afetlerOrmanların tahrip edilmesiOrman yangınlarıKüresel ısınma sonucu oluşan iklim değişikliğiKaçak ve aşırı avlanmaTurizm faaliyetlerinin artmasıEv ve sanayi atıklarıMaden ocaklarının doğayı tahrip etmesi Nükleer patlamalarAsit yağmurlarıGDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar) biyoçeşitliliği tehdit etmektedir.
Not: Canlıların nesillerinin tükenmesi biyolojik çeşitliliğin azalmasına neden olur.
Ülkemizde ve Dünya’da nesli tükenen ya da tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan canlılar
Nesli Tükenen CanlılarDoğal afetler, çeşitli insan faaliyetleri, salgın hastalıklar, iklim değişikliği ve bazı çevresel sorunlar sonucu nesli tamamen yok olan canlılardır.
Nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan canlılar sayıca azalmış fakat yok olmamıştır.
1.Ülkemizde nesli tükenmekte olan hayvanlarKelaynakAkdeniz fokuYaban kedisiCeylanSülünKaretta karetta (Deniz kaplumbağası)Yaban koyunuAlageyikBozayıTepeli pelikanKaretta karetta
Kelaynak
2.Ülkemizde nesli tükenmiş olan hayvanlarAsya aslanıAsya filiAnadolu parsıKunduzAnadolu leoparıMersin balığıYakalı toy kuşuKafkas öküzüYılanboyunOrman horozu
Anadolu Parsı
.Ülkemizde nesli tükenmekte olan bitkilerKardelenSıklamenGöl soğanıTers laleOrkideSalepNergisÇiğdemSüsenKar çiçeği
4.Dünyada nesli tükenmekte olan hayvanlar Panda (Bambu ayısı), Kutup ayısıPenguenKısa gagalı yunus
5.Dünyada nesli tükenen hayvanlarDinozorMoaMamutDodo kuşuTazmanya kaplanıTazmanya kurduHazar kaplanı (Pers kaplanı)Çizgili sırtlanPirene yaban keçisiNot: Ülkemizde nesli tükenen hayvanların bir kısmı dünyada nesli devam etmektedir.
Kunduzun ülkemizde nesli tükenmiştir, fakat dünyada devam etmektedir.
F-Ülkemizin biyoçeşitliliği
Bitkiler
AcurÇitlenbikİğdeGölevizAhlat (yaban armudu)AlıçDeliceİdrisErgenMelengiçMuşmula (döngel)HünnapTaflanKocayemişYaban mersiniÜvezYoncaMürdümük
Hayvanlar
Van kedisiAnkara kedisiDenizli horozuAnkara tavşanıKangal köpeğiTürk tazısı
Ülkemiz endemik tür bakımından çok zengindir.
Ülkemizde 500'den fazla özel yaşam alanı vardır.
10.000'den fazla bitki, 400'den fazla kuş, 500'den fazla balık, 100.000'den fazla omurgasız hayvan bulunmaktadır.
İnsan ve Çevre İlişkisi
Çevre Felaketi
A- Çevre NedirCanlıların içerisinde yaşadıkları ortama çevre denir. Canlılar ve cansız maddeler çevreyi oluşturur.
Çevre hava, su, toprak gibi cansız varlıklar ile insan, hayvan, bitki gibi canlı varlıklardan oluşur.
İnsanlar ve diğer canlılar çevre içerisinde karşılıklı olarak etkileşim içinde bulunur.
İnsanlar yaşamsal faaliyetlerini yerine getirebilmek için çevreden yararlanır.
Beslenme, su, ısınma, barınma ihtiyaçlarını giderebilmek için çevresinde birtakım değişikliklere neden olur. Çevreden yararlanırken doğal kaynaklar azalır, küresel ısınma oluşur ve çevre kirlenir.
B- Çevre Sorunlarının Sebebi Nedirİnsanların kaynakları aşırı tüketmesiPlansız kentleşmeHızlı nüfus artışıSanayileşmeAğaçların kesilmesi, ormanların yok edilmesiÇevremizdeki canlıların aşırı avlanması ve canlıların neslini tüketilmesi çevre sorunlarına sebeptir.
Doğal çevrenin bozulması kimleri etkilerDoğal çevrenin bozulması başta insanlar olmak üzere bütün canlıları olumsuz etkilemektedir.
Hava, su, toprak kirlenmesi sonucu canlı türleri de yok olmaktadır.
Kirlilik Çeşitleri
1. Hava kirliliği
Evlerden, otomobillerden, fabrikalardan salınan zehirli gazlar havayı kirletir.
Hava Kirliliği
2. Su kirliliği
Çevreye salınan kirli sular deniz ve gölleri kirletir.
Buralardaki canlıları ve bizi olumsuz etkiler.
Su Kirliliği
3. Toprak kirliliği
Toprağa atılan pil, plastik, sanayi atıkları toprağı kirletir.
Yetişen ürünler de zehirlenir.
Toprak Kirliliği
4. Ses kirliliği
Çevreye yayılan sesler kirlilik oluşturur.
Şehirlerdeki gürültü bütün canlıları olumsuz etkiler.
5. Işık kirliliği
Özellikle gece etrafa yayılan ışıklar kirliliğe neden olur.
Çevre Sorunlarının Çözümüne İlişkin ÖnerilerÇevre sorunlarının çözümünde en önemli faktör insanların bilinçlendirilmesidir.Geri dönüşüme önem verilmelidir. Kağıt, cam, plastik, pil ve ilaç toplanarak çevre kirliliği önlenebilir.Kaynaklarımızı ekonomik kullanmalıyız.Elektrik, su gibi kaynakları israf etmemeliyiz.Fabrika bacalarına filtre takılmalıdır.Toplu taşıma araçları kullanılmalıdır.Fabrikalarda oluşan atık suların arıtılması sağlanmalıdır.Tarım arazilerine şehir ve sanayi tesisleri kurulmamalıdır.Fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalıdır.Kalitesiz yakıtların kullanımı yasaklanmalıdır.Ormanlar ve yeşil alanlar korunmalıdır.Toprağı kirleten kimyasal maddelerin kullanımı kısıtlanmalıdır.Araçların, kombilerin periyodik bakımı yapılmalıdır.Nükleer atıkların çevreye zarar vermesi engellenmelidir
KONU: Yıkıcı Doğa Olayları
Yıkıcı doğa olayları can ve mal kayıplarına neden olan doğal afetlerdir.
Yıkıcı doğa olayları kısa sürede meydana gelir, insanlar tarafından önlenemez.
Yıkıcı doğa olaylarının nerelerden ve ne zaman olacağı tahmin edilebilmektedir,
fakat kesin zamanı tam olarak bilinemediği için can ve mal kayıplarına neden olur.
Deprem, heyelan, sel, kasırga, volkan patlamaları yıkıcı doğa olaylarından bazılarıdır.
A- Deprem Yer kabuğu levhalardan oluşmuştur, bu levhalar sürekli hareket halindedir.
Levhalarda meydana gelen ani kırılmalar nedeni ile depremler meydana gelir.
Depremle oluşan titreşimlerin dalgalar halinde yer yüzüne ulaşır ve hasarlara neden olur.
Kısaca yer kabuğunun yapısında oluşan sarsıntılara deprem (zelzele) denir.
Depremle ilgili kavramlar
Depremle İlgili Kavramlar
Fay hattında meydana gelen kırılmalar ve çökmeler depreme neden olur.
Ortaya çıkan titreşimler dalgalar yayılarak yer yüzünde sarsıntılar oluşturur.
Depremler levhaların birleştiği yerlerde ve fay hatlarında meydana gelir.
1. Fay
Yer kabuğunda oluşan arazi kırığına fay denir.
2. Fay Hattı
Fayın başladığı ve bittiği noktalar arasındaki mesafeye fay hattı denir.
Fay hattında birçok fay bulunur.
3. Deprem Bölgesi
Fay hattı geçen, deprem oluşma ihtimalinin yüksek olduğu bölgeye deprem bölgesi denir.
Levha hareketleri ve volkan püskürmesi gibi depreme neden olan olayların gerçekleştiği yerlerdir.
4. Merkez (Deprem) Üssü
Deprem dalgalarının yer yüzüne en kısa mesafeden ulaştığı noktaya merkez üssü denir.
Merkez üssünde deprem en şiddetli hissedilir.
5. Odak noktası
Depremin yer altında meydana geldiği yere odak noktası denir.
Depremden Korunma YollarıDepremler önlenemez fakat alınacak tedbirler ile vereceği zararlar azaltılabilir.
Binalar sağlam zemin üzerine yapılmalıdır, fay hatları üzerine yapılmamalıdırBinalar sağlam yapılmalıdır. Eksik ve çürük malzeme kullanılmamalıdır.Çürük binalar tespit edilerek yıkılarak yenileri yapılmalıdır.Deprem konusunda eğitimler verilerek insanlar bilinçlendirilmelidir.
Deprem öncesi yapılması gereken hazırlıklar
Deprem çantası oluşturulmalıdır.Aile afet planı oluşturulmalıdır.Raflar duvarlara sabitlenmelidir.Ağır ve kırılabilir eşyalar alt raflarda saklanmalıdır.
Deprem sırasında yapılması gerekenler
Sakin olmalısınız.Yanan ocak ve vanaları kapatınız.Evden çıkmayı düşünmeyin.Devrilebilecek ve kırılarak zarar verecek eşyalardan uzak durunuz.Güvenli olduğunu düşündüğünüz yerde çök kapan tutun pozisyonda depremin bitmesini bekleyiniz.
B- Volkan (Yanardağ) PatlamalarıVolkan, magmanın yer kabuğundan çıktığı yerlerdir.
Volkandan çıkan magmaya lav denir.
Volkan genellikle koni şeklindedir.
Volkanik patlamalar Dünya'nın iç yapısının halen sıcak olduğunu gösterir.
Uzun süredir lav çıkarmayan volkanlar, sönmüş volkandır.
Ülkemizde sönmüş yanardağlar (volkanlar) vardır. (Hasan dağı, Erciyes dağı, Ağrı dağı, Süphan dağı Nemrut dağı bazılarıdır.)
Ülkemizde aktif yanardağ bulunmamaktadır.
Volkan Patlaması
Volkan Patlamalarının ZararlarıVolkan patlamalarının aniden gerçekleşmektedir.
Volkan patlaması sırasında depremde oluşmaktadır.
Volkan patlaması sırasında sıcak lavlar insanların ölümüne neden olabilir.
Volkan patlaması sırasında zehirli gazlar da ölümlere neden olur.
Etrafa yayılan kül insanlara zarar verir.
Volkanik Patlamadan Korunma Yollarıİnsanlar aktif volkanların bulunduğu alanlarda yerleşmemelidir.Volkan patlamalarına karşı erken uyarı sistemleri oluşturulmalıdır.Volkanik patlama sırasında gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır.
C-SelToprağın üzerini kaplayan ani ve düzensiz büyük su taşkınlarına sel denir.
Akarsular taşıyabileceğinden fazla su ile yüklendiklerinde sel meydana gelir.
Sel sonucu can ve mal kayıpları meydana gelir.
Temiz su bulunamaz, tarım alanları zarar görür, ulaşım aksar.
Selin Oluşma SebepleriToprağın emebileceğinden fazla yağış meydana gelmesiKar kütlelerinin aniden erimesiDeniz seviyesinin aniden yükselmesi (Tsunami, fırtına)
Selden Korunma YollarıBinalar akarsu yataklarına yapılmamalıdır.Suyun akabileceği yağmur suyu kanalı yapılmalıdır.Doğal bitki örtüsü ve orman korunmalıdır.Barajlar kurularak akarsular kontrol altına alınmalıdır.
D- Heyelan (Toprak kayması)
Heyelan
Toprak tabakasının eğimli arazilerde büyük kütleler halinde kaymasına toprak kayması (heyelan) denir.
Heyelan fazla yağış alan ve eğimli arazilerde görülür.
Heyelan bir anda gerçekleşmesinden dolayı can ve mal kayıplarına neden olmaktadır.
Toprağın suya doyması sonucu bir anda gerçekleşir.
Heyelan genellikle ilkbahar mevsiminde görülmektedir.
Ülkemizde Karadeniz Bölgesi en çok heyelanın görüldüğü yerdir.
Heyelandan Korunma YollarıHeyelan olabilecek alanlarda bina yapılmamalıdır.Heyelan olabilecek yerlere setler(istinat duvarı) yapılmalıdır.Heyelan olabilecek yerlere uyarıcı levhalar yerleştirilmelidir.
E- Kasırga (Tayfun)
Bazen rüzgarların birbiri ile çarpışarak, kendi ekseni etrafında dönen girdap oluşturur.
Bunların en küçüğü şeytan kulesi, ortancası hortum, en büyüğü ise kasırgadır.
Kasırga ülkemizde görülmez.
Kasırga okyanus kenarlarında, suyun sıcak ve havanın nemli olduğu yerlerde görülür.
Kasırga oluşması için okyanus suyu sıcaklığının 27 °C olması gerekir.
Kasırgaların hızı 120 km/h’den fazladır
Rüzgarlar esme hızına göre farklı isimler alırlar.
Kasırga(Tayfun) > Fırtına > Meltem > Yel
Rüzgar hızını göstermek için Beaufort (Bifort) ölçeği kullanılır.
Rüzgar hızının ölçülmesinde anemometre kullanılır.
Kasırgadan Korunma YollarıKasırga uyarı sistemleri kurulmalıdır.Binalar kasırgaya dayanıklı yapılmalıdır.Binalarda sığınaklar yapılmalıdır.
Yıkıcı Doğa Olaylarından Korunma Yolları
Yıkıcı doğa olaylarından korunmak mümkündür.
Barınma alanlarının güvenli alanlara kurulması ve sağlam yapılması can ve mal kayıplarını azaltacaktır.
EN IYI SECEESEN SEVINIRIM
