Cevap:
Eski Türkler’de “töre” daha çok devletin kuruluş düzeni ve işleyişi
ile ilgili kuralları ifade etmekte ise de, Türkler aile yaşantısı açısından da
bu kavramı kullanmışlardır. Bu manada töre “görenek” demektir.
Çalışmamızda “töre” kavramı “Devlet Töresi” anlamında ele alınmıştır.
Türk Töresi, Kağan da dahil olmak üzere tüm toplumca mutlak
suretle uyulması gereken hukuk kuralları toplamıdır. Töreye atfedilen
önem o kadar büyüktür ki, etkin hukuk kurallarının konulması ve bunlara
eşitlik ve adalet ilkeleri çerçevesinde riayet edilmesi hem kağanın
iktidarının, hem de devletin sürekliliği için en önemli koşullar arasında
gösterilmiştir. Bu sebeple de, kaynaklarda törenin çok önemli olduğu,
hatta devletten bile önde geldiği, töresini kaybetmiş bir ulusun yok olmuş
sayılacağı hatırlatılarak, kağanlardan her zaman töreye uygun
davranmaları istenmiştir. Kağanlar da bunu çok önemli bir görev sayıp,
kendilerini her zaman halka karşı sorumlu hissetmişler ve icraatlarıyla
ilgili olarak topluma adeta hesap verici açıklamalarda bulunmuşlardır.
Töreye uygun davranmayan veya yönetimde başarı sağlayamayan
kağanların görevlerine devam edemedikleri görülmektedir.
Eski Orta-Asya Türk Hukuku’nda törenin kaynağı her şeyden önce
kağanlardır. Bundan başka, kurultaylarda alınan kararlar da törenin bir
parçasını oluştururlar. Toplum içinde, kendiliğinden ve yavaş yavaş
ortaya çıkan gelenek görenek kuralları (Yosun) ise, törenin bir başka
kaynağı olarak kabul edilmektedir. Ancak Yosun’un töre haline
gelebilmesi için, kurucu kağanın iradesi şarttır. Kağan, iradesiyle kabul
ettiği bu kurallara kendi emirlerini ve varsa kurultayca alınan kararları da
katarak toplumun hukuk düzenini oluşturur. Şu durumda kağanın törenin
oluşmasındaki merkezî konumu oldukça dikkat çekicidir.
Şüphesiz, törenin oluşumunda Türklerin Orta-Asya’daki göçebe
yaşam tarzının da büyük etkisinden söz edilmelidir.
Eski Türk toplumunda töreye atfedilen büyük önem sadece Orta –
Asya ile sınırlı kalmamış, çağlar boyu kurulan tüm Türk devletleri için de
geçerli olmuştur.
(EN İYİ CEVAP SEÇERSEN SEVİNİRİM)
