Cevap:
2. KAPİTÜLASYONLARIN ORTAYA ÇIKIŞI
Dünyada kapitülasyon uygulamasının ilk örneklerine Ortaçağ'da
rastlanmaktadır. Bu dönemde İtalyan kent devletlerinin çeşitli Batı
kentleriyle ticareti gelişmiş, ticaretle ulaşılan bölgelerde yabancı topluluklar
oluşmu ve bu topluluklar üzerinde bölgesel olarak icraî yetkilere sahip
hakimler görev yapmaya başlamıştır. Bu kişilere "konsol" ya da "konsül"
adı verilmiştir. Zamanla konsolların sayısının arttığı, yetkilerinin de
genişlediği görülmektedir. Öyle ki, bunların yetkileri sadece kendi
vatandaşlarının bulunduğu yabancı kentlerle sınırlı kalmamış, giderek
yabancı karasuları ve açık denizlerde bulunan tebaayı da kapsar hale
gelmiştir. İtalyan kent devletlerinin yurtdışındaki vatandaşları için kendi
hakimlerini ataması uygulaması, ilk önceleri Batı Avrupa için söz konusu
olmuş, daha sonra Doğu'da da benzer uygulamalara gidilmiştir7
. Sözü edilen
devletler, özellikle XI. yüzyılın sonlarından itibaren, giderek zayıflamaya
başlayan Bizans İmparatorluğu'nun bu durumundan istifade ederek türlü
konularda imtiyazlar elde etmeye başlamışlardır. Örneğin, Normanlar'ın
saldırısına karşı Bizans İmparatoru Alexis'in yardım isteğinde bulunduğu
İtalyan kent devletlerinden Piza'nın, 1111 tarihli bir antlaşma ile, bu yardımı
karşılığında İstanbul'da bir ticaret kolonisi kurma imtiyazını elde ettiği
görülmektedir. Söz konusu Antlaşma ile Pizalılar da Bizans'a karşı her türlü
düşmanca tutumdan kaçınacaklarını ve içlerinden birinin bu vaadi bozması
durumunda, Bizans İmparatoru'nun ilk talebinde bir tazminat ödeyeceklerini
taahhüt etmişlerdir. Ayrıca Bizans ülkesinde yaşayan Pizalılar'm, ülkenin
düşmanlarca işgali söz konusu olursa, savunma amacıyla İmparator
tarafından askere alınabileceği de bu Antlaşma ile hükme bağlanmıştır. Adı
geçen Antlaşma hükümlerinin gereğinin İmparator Alexis tarafından
geciktirilmesi Piza'nın askerî bir müdahalesine konu olmuş, sonuçta
İmparator Piza lehine bir grup kapitülasyonu daha kabul etmek zorunda
kalmıştır. 1111 yılının Ekim ayında imzalanan kapitülasyon antlaşması ile
İmparator, Piza büyük kilise ile başpiskoposuna her yıl para ve ipekli
armağanlar vermek vaadinde bulunmuş.
Açıklama:
.
