Açıklama:
vitaminler?
Vitaminler, insan vücudunda sentezlenemeyen besinlerle hazır alınan vücudumuzdaki en basit organik maddelerdir.
GÖREVLERİ:
-Enzimlerin yapısına katılırlar. (Bundan dolayı düzenleyicidir.)
-Metabolizmada hastalıklara karşı direnç artırıcı ve düzenleyici rol oynar.
Genel özellikleri
1. Vitaminlerin hepsinin yapısında C, H ve O atomları bulunur, bazıları azot (N) içerebilir. (Suda çözünen vitaminler mesela B grubu vitaminleri)
2. Sindirilmeden (hidroliz olmadan), yağda ya da suda çözünerek hücre içine alınırlar.
3. Hücre zarından doğrudan geçebilirler.
4. Vitaminler, hücrenin yapısına katılmazlar, enerji elde etmek için ve hücrelerde yapı birimi olarak kullanılmazlar.
Ancak vitaminler, enerji dönüşüm olaylarında ve biyokimyasal tepkimelerde enzimlerin yardımcı grupları (koenzim) olarak görev aldığı için düzenleyici moleküllerdir.
5. Bazı vitaminler vitamin ön maddesi (provitamin) olarak alınıp bağırsak, karaciğer ya da deride kullanılabilir vitamin şekline dönüştürülür. Örneğin, havuçta bulunan karoten (Provitamin-A) karaciğerde A vitaminine dönüştürülebilir.
-Besinler ile alınan provitamin-D güneşin ultraviyole ışınları ile deride D vitaminine dönüştürülür yani aktifleştirilir.
6. Günümüzde vitaminlerin kimyasal bileşimleri bilindiği için istenilen vitamin, sentetik olarak yapılabilmektedir.
7. Vitaminler, kolay bozulan bileşiklerdir. Oksijen, güneş ışığı, ısı; bakır, demir vb. metallerle temas gibi etkileşimler sonucu veya pişirme ile bozulabilir.
-Özellikle A, B, E, K vitaminleri güneş ışığından; A, C, E, D vitaminleri oksijenden; C ve E vitaminleri metallerle temastan etkilenir.
-Vitamin tabletlerinin koyu renkli şişelerde satılmasının nedeni, ışıkta yapılarının bozulmaması içindir.
8. Bitkiler, ihtiyaç duydukları bütün vitaminleri sentezleyebilir, hayvanlar sentezleyemedikleri için dışarıdan hazır alır.
9. Vitaminlerin etkisi kendilerine özeldir. Bir vitaminin eksikliği ile oluşan anormallik, bir başka vitamin ile giderilemez.
10. Kalın bağırsaklarımızda yaşayan bazı bakteriler K ve B vitamini üretirler. Uzun süren antibiyotik kullanımı bu vitaminlerin eksikliğine neden olur.
11. Vitaminler yağda ve suda çözünen vitaminler olmak üzere iki grupta incelenir.
A. Suda çözünen vitaminler: C vitamini ile B grubu vitaminlerdir. Suda çözünen vitaminler, B12 vitamini hariç vücutta depo edilmeyen vitaminlerdir.
B. Yağda çözünen vitaminler: Genellikle omurgalı hayvanların normal ve sağlıklı yaşaması için gerekli olan A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünen vitaminlerdir. Bu vitaminlerin fazlası vücutta uzun süre depo edilebilir. Yağ metabolizması bozulursa veya besinle birlikte yeterince yağ alınmazsa vücut bu vitaminlerden yararlanamaz. Çünkü bu vitaminlerin bağırsaktan emilebilmesi için yağ gereklidir.
Yağda çözünen vitaminler
Suda eriyen vitaminler
C, H ve O elementleri içerir .
C, H, O ve N elementleri içerebilir.
A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünen vitamindir.
B grubu (B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12) vitaminleri ve C vitamini
A, D ve K vitaminlerinin fazlası karaciğerde depolanır. E vitamini daha çok yağ dokusu içerisinde depolanır.
B12 vitamini hariç depo edilmezler, fazlası genellikle idrarla dışarı atılır.
Eksiklik belirtileri geç görülür.
Eksiklikleri erken fark edilir,
Aşırı miktarda alınması ve
vücutta birikimi zehir etkisi yaratabilir.
Günlük yeteri kadar alınmalıdır.
Bazı önemli vitaminler, etkileri, eksikliğinde görülen durumlar ve bulunduğu besinler tablosu
Vit.
Vücuttaki işlevleri
Eksikliğinde ortaya çıkan durumlar
Bulunduğu besinler
A
Görmede, hücre yenilenmesinde, metabolik olaylar
da antioksidan olarak.
Gece körlüğü, Bağışıklık sistemi zayıflığı, büyümede gerileme, deride pullanma ve kuruma.
yağ, yumurta,
et, süt, balık, karaciğer
D
Kalsiyum emilimi ve Kemik oluşumuna yardımcı olur. Kas ve sinirlerin çalışması
Raşitizm, osteomalazi,
kemik ve dişlerde bozulmalar.
karaciğer, tereyağı, yumurta
sarısı, balık yağı ve süt
E
Antioksidandır, hücre zarı hasarları önleme
ve üreme organlarının aktivitesinde etkilidir.
Kas yapısında
bozulmalar hatta buna bağlı felçler, erkeklerde
kısırlık, embriyo ölümleri görülebilir.
tahıllarda,
kuru
yemişlerde ve yeşil bitkiler
K
Kanın pıhtılaşmasında, yaraların iyileşmesinde rol oynar.
Kanın pıhtılaşmasında gecikme görülür, yaralar geç iyileşir, erken yaşlanmaya neden olur.
Yeşil bitkilerde,
domates, pirinç kepeği gibi besinler
C
Vücut direncini artırır.
Hemoglobin oluşumunda,
Antioksidan,
Demirin
bağırsaklardan emilmesinde etkilidir.
Yorgunluk, yaraların geç iyileşmesi, tem- bellik, isteksizlik. Vücut direnci azalması, diş etlerinde iltihaplanma ve çekilme şeklinde gözlenen skorbüt oluşur.
Taze sebze ve limon, portakal, mandalina,
greyfurt gibi meyveler,
siyah üzüm
B
Keonzim olarak görev yapar. Büyümede
ve solunumda rol oynar.
-Kas ve sinir rahatsızlıkları =Beriberi(B1),
-deride yara
=pellegra (B3)
-Kansızlık (anemi) (B12)
et, süt, yumurta, bira mayası, hububat,
karaciğer, yeşil sebzeler, yer fıstığı ve soya fasulyesi
