Cevap:
Saz nedir?
Saz Orta Asya’dan başlayıp balkan coğrafyasına kadar yayılan sap, tekne ve burgu bölümlerinden oluşan telli bir çalgı çeşididir. Yörelere göre kopuz, cura, çöğür, dombıra ve tamburator gibi değişik isimlerle anılmaktadır. Orta Asya’da dombıra olarak bilinir. Günümüzde ise tambura olarak değiştirilmiştir. Saz çeşitleri ebatlarına göre farklılık göstermektedir. Eski tarihlerde hayvan bağırsağından yapılan saz telleri günümüzde ise metal tellerden yapılmaktadır. Bağlama ailesine göre küçük boy, orta boy ve büyük boy olarak isimlendirilir. Saz almak isteyen kişiler hakkında bilgi sahibi olmak için saz nedir, hangi parçalardan oluşur, özellikleri nelerdir gibi sorulara yanıt aramaktadır.
Saz çeşitleri nelerdir?
Saz çeşitleri büyükten küçüğe doğru sıralandığında meydan sazı, divan sazı, çöğür, bağlama, bozuk, âşık sazı, tambura, cura bağlama, iki telli saz ve cura olarak sıralanır. Ses olarak kalın olan meydan sazıdır ve ses olarak ince, küçük olan ise curadır.
Saz nerede ve ne zaman icat edilmiştir? Tarihçesi nedir?
Saz günümüze gelene dek birçok uygarlıkta kullanılmıştır. Dede Korkut hikâyelerinde en çok adı geçen Kopuz’dur ve ilk olarak Orta Asya’da kullanılmaya başlanmıştır. Teknesinin deri ile kaplı olması, perdesiz ve iki, üç tane tele sahip olması kopuzu sazdan farklı kılmaktadır. Orta Asya Türk ozanları tarafından Anadolu’ya kadar süregelmiş bir enstrümandır. Sazın tarihçesini, kimler tarafından kullanıldığını öğrenmek isteyenler öncelikle kopuzu tanımaları gerekmektedir. Tarihçesi 18.yüzyıla kadar dayanmaktadır.
Sazın parçaları nelerdir?
Saz temelde tekne(gövde), sap ve göğüs(kapak) olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Sapın üç kısmına yerleştirilmiş olan burgu adı verilen yapılar bulunmaktadır. Sazın tüm parçaları son derece sağlam ve zamanla şekil değiştirmeyen, bir kaç yıl bekletilip kurutulan ağaçlardan yapılmaktadır. Şimdi ise bu parçaları daha yakından tanıyalım.
Tekne(Gövde)
Bağlama çalınırken kucağa oturtulan armut biçimindeki bölümüne verilen isimdir. Günümüzde sazın gövdesi oyma ve yaprak olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır.
Göğüs(Kapak)
Teknenin üzerini kapatan ve mızrakla tellere vurulan bölüm olup, burada kullanılan ağacın cinsi çıkaracağı ses yönünden çok önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle dayanıklı ağaçlar ile bu bölüm oluşturulmaktadır. Sıklıkla kızılçam, köknar ve ladin gibi ağaçlar tercih edilmektedir.
Sap
Tekneye bağlı olan ahşap kısımdır, tellerin farklı noktaları kıstırması ile notalara uygun sesler elde edilir.
Saz imalatı nasıl yapılır?
Saz için en uygun ağaç seçilerek işleme başlanır ve bağlama gövdesinin kaba hali oluşturularak işleme devam edilir. Keserle teknenin dış yüzeyine şekil verilmesi ile yassı hale getirilerek dış yüzeyi pürüzsüz hale gelene dek devam edilir ve iç tarafı da aynı şekilde oyulur. Oyulan tekne sapla birleştirilerek kuruma bırakılır ve hazırlanmış olan göğüs kapağı bağlama gövdesine yapıştırılır. Artık bağlamaya son şekli verilir, zımparalanır ve cilalanarak inceltilir. En son perdeler bağlanarak burgular sapa takılır ve teller bağlanır, eşik de eklenerek hazır hale gelmiş olarak bağlama severlere sunulur.
Sazın özellikleri nelerdir?
Saz tüm ezgilere ve çok etkili bir sese sahip bir enstrümandır. 17 ila 24 arasında perdeye sahiptir. Sazın özellikleri arasında en önemlisi şekil değiştirmeyen ağaçlardan yapılmasıdır. Kısa ve uzun sap olmak üzere iki şekilde incelenir. 7 tane tele, gövdeye ve sap kısmına sahiptir.
Açıklama:
:)
