Yağlar insan beslenmesinde yaşamsal önem taşıyan temel ihtiyaç maddesi olarak tanımlanmaktadır. Bitkisel yağlar içerdikleri besin değerleri yanında doymuş yağ oranlarının düşük olması hücre yapısında gerekli olan serbest yağ asitlerini ve yağda eriyen vitaminleri çözmesi gibi özellikleri nedeniyle farklı bir yere sahiptir. Ülkemizde tarımı yapılan yağlı tohumlu bitkiler grubunda; ayçiçeği soya susam yer fıstığı haşhaş kanola aspir ve pamuk çiğiti yer almaktadır.
Son yıllarda yağlı tohumların ekiliş alanlarındaki istikrarsızlık üretim miktarlarında dalgalanmalara neden olmaktadır. Yağlı tohumlu bitkilerden yağlık ayçiçeği soya ve kanola prim ödemeleri kapsamında yer almaktadır.
Ayçiçeği: Ülkemizde tüketilen bitkisel yağların yaklaşık %48’ni ayçiçeği yağı teşkil etmektedir. Trakya Bölgesinde yoğun olarak üretilen ayçiçeğinde 1990 yılında 716 bin hektar olan ekim alanı 2000 yılında 542 bin hektara ve 1990 yılında 860 bin ton olan üretim 2000 yılında 800 ton seviyelerine düşmüştür.
Soya: Soya yaklaşık %40-42 protein içeriği ile yem sanayiinin vazgeçilmez hammaddesidir. 1980 yılında 3 bin hektar ekiliş alanına karşılık 23 bin ton üretilmiştir. “İkinci Ürün Araştırma ve Yayım Projesi”ne dahil edilen soyanın devlet desteği ve teşvikiyle ekim alanı ve üretim hızla artarak 1987 yılında 112 bin hektar ekim alanından 250 bin ton ürün alınmıştır. Devlet desteğinin kaldırılması ile ekim alanı ve üretim miktarı azalma eğilimine girerek soya fasulyesi üretim miktarı 2000 yılında 45 bin ton dolaylarında gerçekleşmiştir.
Haşhaş: Yağ bitkisi olmakla beraber ilaç sanayisi hammaddesi olan haşhaşın ekimi izne tabidir. Ekimine izin verilen alanlarda kontrollü olarak yetiştirilen haşhaş gelecekte ekiliş alanının genişletilmesiyle yağ sanayisine önemli katkısı olabileceği düşünülmektedir.
Yer Fıstığı Susam ve Kanola: Ağırlıklı olarak Akdeniz Bölgesi’nde Adana İçel Muğla ve Hatay illerinde üretilen yağlık ve çerezlik olarak kullanılan yer fıstığı ve susamda yağ oranı oldukça yüksektir. İkinci ürün olarak da üretilen yer fıstığı ekim alanı 29-30 bin hektar susam ekim alanı 50-51 bin hektar dolaylarındadır. Üretim yıllara göre değişmekle birlikte yer fıstığında yıllık ortalama üretim 78-80 bin tonsusamda ise 25-30 bin tondur.
Yağ kalitesi yönünden geliştirilmiş ve kanola olarak adlandırılmış kolzanın yazlık ve kışlık çeşitleri bulunmaktadır. Yazlık ekim temmuz kışlık ekim haziran ayında hasat edilebilmekte ve yağ sanayiinin hammadde gereksinimi karşılanabilmektedir. 2000 yılı itibariye 187 ton kanola üretilmiştir.
Yağlı Tohumlularda Değerlendirme ve Pazarlama
Tüketim alışkanlıklarının değişmesi beslenme ve sağlık konularına olan ilginin yoğunlaşması ile insan beslenmesinde önemli yer tutan bitkisel yağların tüketimi yükselmiştir. 1980’li yıllarda bitkisel yağ sanayiinde gözlenen gelişmelere karşılık üretimde kaydedilen dalgalanmalar iç ve dış ticareti etkilemiştir.
