Kalademi.me'ya hoş geldiniz, uzmanların yardımıyla hızlı ve doğru yanıtlar alabileceğiniz yer. Geniş bir uzman topluluğu sayesinde sorularınıza güvenilir cevaplar bulmanın kolaylığını yaşayın. Sorularınıza hemen güvenilir yanıtlar bulmak için deneyimli uzman topluluğumuzdan faydalanın.
Sagot :
Bilgi vermek için yazılan bütün edebiyat eserleri didaktik türe girer. Her milletin edebiyatında ahlâk, din ve teknikle ilgili bilgiler vermek amacıyla, edebi biçimde yazılmış kitaplar vardır: Çin'in dini yasa kitapları (King) ve Hindistan'daki Sutra'lar ahlâki bir ders çıkarma amacı güden öğütlü hikâyeler ve masallar bukategoriye konulabilir.
Fenelon'un Telemakhos'un Başından Geçenler (les Aventures de Telemaque) gibi, öğretici nitelikteki eserlerle Fontenelle'in Meskûn Dünyaların Çokluğu (Entretiens Sur La Pluralite Des Mondes) gibi bilimi halka indiren eserler, genel anlamıyla, didaktik türe girer. Ama bu terim, geleneksel sınıflamada, dahaözel olarak, bir doktrinin açıklanmasını, ilmi veya teknik bilgileri konu alan bir şiir türünü belirtir.
Başlangıçtan beri özlü ve kafiyeli söyleyişi ile didaktik şiir, bir bilginin kolay akılda kalmasını sağlamak için elverişli sayıldı (atasözleri, özdeyişler v.b.). Bu nitelik, çokzengin eski yunan didaktik şiirinde de görülür (Ksenophanes, Parmenides ve Empedokles'un felsefi şiirleri, Pythagoras'a mal edilen Solon'un Yaldızlı Mısralar'ı). Hesiodos, bizim için bu türün en eski temsilcisidir: Erga Kai Hemerai (İşler ve Günler), Theogonia (Tanrıların Soy Ağacı). Bununla birlikte sanat yaratma kaygısı yavaş yavaş öğretme kaygısını bastırdı.
Aratos'un Phaenomena (Gökbilimle İlgili Olaylar) [M.Ö. III. yy.] adlı şiirinde bu kaygı açıkça belirir. Buna karşılık Latin şairlerinde pratik Latin zekâsı, didaktik türe yöneldi. Lucretius (de Natura Renim) ve Vergilius (Georgica, [Çiftçiler]) bu türde şaheserler verdiler; ayrıca Horatius'un Ars Poetica (Şiir sanatı), Ovidius'un Fasti (Yıllıklar) ve Ars Amatoria (Sevme Sanatı), Columella'nın De Re Rustica (Bahçeler) adlı eserleri, Manilus'un gökbilimle ilgili yazıları ile Hıristiyan dini dogmasının özünü açıklayan Hıristiyan yazarların (Commodianus, Prudentius) kitapları da, didaktik eserler sayılabilir.
Türk edebiyatında didaktik şiirin tarihi oldukça eskidir. Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig'i (1070) ahlâk, idealhayat ve devlet yönetimi konusunda öğretici bilgi veren didaktik bir mesnevidir. Yunus Emre'nin Risalet-ün-Nushiye'si (1308) İslami bilgileri ve tasavvuf esaslarını öğreten mesnevilerdendir.
XIII. yy. tasavvuf şairlerinden Ahmed Fakih'in Çarhname'si (1252'den önce) tasavvufi didaktik eserlerdendir. Nabi'nin (1642-1712) Hayriye ve Hayrabad mesnevileri Ortaçağ İslam dünyasında geçerli bilgileri ve değer yargılarını öğretmek için yazılmış mesnevilerdendir.
İslâmi Türk edebiyatı devresinde Şeyh Sadi'nin Farsçadan çevrilen Gülistan ve Bustan adlı eserleri didaktik türün tanınmış örnekleri arasında yer aldı: Hoca Mesud''un Ferhengname-i Sadi tercümesi (XIV.yy.) v.b.
Tanzimattan sonraki Türk edebiyatında Ziya Paşa'nın (1825-1880) Terkibibend'i, Manzum Harabad önsözü didaktik türün örneklerindendir.
Servetifünun şiirinde en tanınmış didaktik eserleri Tevfik Fikret verdi: Halûkun Defteri (1911) ve Şermin (1914). öğretici nitelik taşıyan hayvan hikâyeleri de Kelile ve Dinme ile Lafontaine'in eserlerine dayanılarak Türkçeye birçok defalar çevrildi: Şinasi, Orhan veli v.d.
didaktik şiir: belli bir düşünceyi aşılamak ya da belli bir konuda öğüt, bilgi vermek, ahlaki bir ders çıkarmak amacıyla öğretici nitelikte yazılan şiir türüdür. manzum hikayeler ve fabllar bu türe girer.
Örnek:
DİNLE VATANDAŞ
Kulak ver sözüme, dinle vatandaş
Uyma lâklak edip gülüşenlere.
Seni meşgul eder, işinden eğler,
Karışır tembel perişanlara.
Adım at ileri, geriye bakma,
Bir sağlam iş tut da elden bırakma,
Saçma sapan sözler hep delip takma
Allah’ın yardımı çalışanlara.
(Âşık Veysel)
Öğretmek maksadıyla kaleme alınan edebî eserler didaktik diye vasıflandırılır. Kelimenin aslı Yunanca didaktikos (öğretmek)den gelir. Eskiler bu tür eserlere tâlimi veya hikemîdemişlerdir. Edebiyat terimi olarak daha çok dinî, ahlâkî, felsefî, sosyal, edebî, estetik gibi sahalarda bilgi ve öğüt vermek için yazılan manzum eserler didaktiktir.
Eski çağlarda şairlerin öğretici, eğitici, yol gösterici bir vazifesi olduğu kabul edildiğinden ilk edebî eserlerin çoğu didaktik mahiyettedir. Öğretici nitelikteki hayvan hikâyelerini (fabl) bu türün ilk örnekleri kabul edebiliriz. Edebiyatımızda önemli ilk didaktik manzume Yusuf Has Hâcib’in Kutudgu Bilig’idir. Edib Ahmed Yükneki‘nin Atabetü’l-Hakayık”ı,Ahmed-i Yesevî‘nin Hikmet‘i, Yunus Emre‘nin Divan-ı Risâletü’n Nushiye‘si ile Divan’ındaki şiirleri, Mevlâna’nın Mesnevî’si, Âşık Paşa’nın Garibnâme’si, Nabi’nin Hayriye’si, ve Sünbülzâde Vehbi‘nin Lütfye’si edebiyatımızın önemli didaktik manzumeleri arasında sayılır. Ayrıca divan edebiyatında yer alan pek çok manzum siyer, hilye ve mevlidler başta olmak üzere pek çok dinî mahiyetteki eserlerle şiir sanatı ve lügat konularında yazılmış manzum eserler de didaktik şiir türüne girerler.
Son devir edebiyatında didaktik şiirin en güzel örneklerini Mehmed Akif vermiştir.
Ziyaretinizi takdir ediyoruz. Bulduğunuz yanıtların faydalı olduğunu umuyoruz. Daha fazla bilgi için geri dönmekten çekinmeyin. Bilgilerin faydalı olduğunu umuyoruz. Daha fazla bilgi ve doğru yanıtlar almak için istediğiniz zaman geri dönün. Kalademi.me'de sorularınıza yanıt vermekten mutluluk duyuyoruz. Daha fazla bilgi için tekrar ziyaret etmeyi unutmayın.