Çin Seddi'nden sonra en uzun sur
Diyarbakır Surları, şehri çepeçevre kuşatması ve sahip olduğu 82 burçla yaşam alanı olarak kullanıldığından, Çin Seddi’nden sonra en uzun sur olarak kabul ediliyor.
Diyarbakır surlarının kuruluş tarihi bilinmemesine rağmen, MS 349 yılında Roma İmparatorlarından 2. Constantinus zamanında kentin etrafının surlarla çevrilerek kalenin güçlendirildiği biliniyor.
"Dış Kale" ve "İç Kale" olmak üzere 2 ana kısımdan meydana gelen surların uzunluğu 5 kilometreden fazla olan Dış Kalesi, kuzeyde Dağ Kapı, batıda Urfa Kapı, güneyde Mardin Kapı ve doğuda Yeni Kapı olmak üzere 4 kapı ile dışarıya açılıyor.
Dış kalenin kuzeydoğu köşesinde, ayrı bir sur ile çevrili iç kale bulunuyor. İç kalede, Virantepe diye adlandırılan tepe üzerinde gerçekleştirilen kazılarda, 13. yüzyılın başına ait bir Artuklu Sarayı ortaya çıkarıldı.
Surlar üzerinde yer alan yazıtlar, Diyarbakır’ın Roma İmparatorluğu’ndan Osmanlı İmparatorluğu’na kadar olan tarihsel sürecinin belgelerini sunuyor. Yazıtlarla birlikte surlarda yer alan kabartmalar, her dönemin estetik anlayışını ortaya koyuyor.
İl Kültür ve Turizm Müdürü Tevfik Arıtürk, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 26 uygarlığa beşiklik eden Diyarbakır kentinin yaklaşık 10 bin yıllık geçmişe sahip olduğunu ve tarihin her döneminde büyük uygarlıkların kültürel ve ekonomik hareketlerinin merkezi olarak kabul edildiğini söyledi.
MÖ 3000 yıllarında Hurrilerden başlayarak Osmanlılara kadar uzanan yoğun tarihi döneminde Diyarbakır’da bırakılan eserlerin başında kalkan balığı şeklini andıran ve kenti çepeçevre kuşatan surların geldiğini belirten Arıtürk, "Surlar eskilik bakımından dünyada ilk sırada yer alıyor" dedi.
Yapısının sağlamlığı, taşıdığı yazıt, kabartma ve şekillerle dikkati çeken surlarda 12 değişik dönemin yazıtlarını okumanın mümkün olduğunu ifade eden Arıtürk, şöyle dedi:
"Ünlü sanat tarihçi Gabriel, Diyarbakır surları için; ’Tek başına bir yazıtlar müzesi sayılabilir’ diyor. Kalenin ilk yapılış tarihi bilinmemektedir. Ancak MS 349 yılında Roma İmparatoru 2. Constantinus tarafından genişletilerek bazı kısımlarının onarıldığı bilinmektedir.
Önemli burçların hemen hepsi Türk İslam yazıtlarıyla doludur. Kalede ana yönlere açılan 4 kapı bulunmaktadır. Yaklaşık 5 kilometre uzunluğundaki surların yüksekliği 12 metre, genişliği ise 3-5 metre arasında değişmektedir. Surlardaki 82 adet burc ise 2-3 katlı olup savunma amacıyla yapılmıştır."
