Kaside
Kasideler, genellikle birini övmek ve yermek amacıyla yazılan şiirler, daha çok din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan divan edebiyatı şiirlerdir. Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir. Çok katı bir kalıpla yazılan kasideler, 6 bölümden oluşur
Türk edebiyatında 13. yüzyılda kullanılmaya başlanır. Nazım birimi beyittir. Beyit sayısı 33-99 arasında değişir. Kasidenin ilk beyitine matla denir. Şair kasidesi içinde matlayı tekrar ederse tecdid-i matla denir. Matlayı birden çok tekrar ederse bu zat-ül metali veya zül metalidir. Kasidenin son beyitine makta , şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit denir. Kasidenin en güzel beyiti beyt-ül kasid olarak isimlendirilir.
Kasidenin Bölümleri
1. Nesip (Teşbib)
* Kasidenin ilk bölümüdür, şiir yönünden en ağır bölümdür.
* Genelde 15-20 beyit olur.
* Şair bu bölümde betimleme yapar ; kadın, kış, at, bahar vs.
Baharın tasviri yapılıyorsa: Bahariye, kışın tasviri yapılıyorsa: Şitaiye, temmuzun tasviri yapılıyorsa: Temmuziye, ramazanın tasviri yapılıyorsa: Ramazaniye, atın tasviri yapılıyorsa: Rahşiye, hamamın tasviri yapılıyorsa: Hamamiye.
2. Girizgah
* Nesip bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen ve basamak görevinde olan beyitlerdir.
* Şair bu bölümde övgüye başlayacağını haber verir.
* 1-2 beyitten oluşur.
3. Methiye
* Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür.
* Şiir yönü çok zayıf, dil yönü diğer bölümlere göre çok ağırdır.
4. Tegazzül
* Gazel söyleme anlamına gelir, bütün kasidelerde olması zorunlu değildir.
* Methiyeden sonra şair bir fırsatını düşürüp aynı ölçü ve uyakta bir gazel söyler, buna tegazzül denir.
5. Fahriye
* Şairin kendini övdüğü bölümdür.
* Fahriyeyi en seven şair Nefi'dir.
6. Tac
* Şairin kendisi hakkındaki yeni düşüncelerini söylediği bölümdür.
* 2-3 beyit bulunur.
* Nefi çok kullanır.
7. Dua
* Kasidenin son bölümüdür.
* Birkaç beyit olur.
* Şair burada övdüğü kişinin başarılı, uzun ömürlü, talihinin iyi olması yönünde dua eder.
Kaside ve tarihsel önemleri
Kasideler, sosyal ve kültür tarihi araştırmacısı için önemli bir belge ve bilgi kaynağı olarak değerlendirilebilirler. Resmî tarihi vesikalar kadar, edebî metinlerin de tarih araştırmacısı için önemli bir belge olduğunu ispatlayacak mühim kaynaklar arasındadır.
Kasideler, ideal devlet adamı profili çizme, sosyal ve ekonomik konularda devrin özelliklerini yansıtma, sosyal hayatın değişik sahnelerini anlatma, tarihî şahsiyetlerin biyografik bilgilerine katkıda bulunma, siyasal ve kültürel tarihin pek çok değişik safhası için bilgi ve belge sunma, dil ve edebiyat tarihine önemli birer vesika oluşturma vs. özelikleri açısından çok önemli ve aydınlatıcı tarihî bir misyon üstlenmektedir.
İsimlendirme [değiştir]
Kasideler konularına göre isimlendirilir.
* Tevhid: Tanrının birliğini anlatan kısa gazel.
* Münacaat: Tanrıya yalvarmak yakarmak için yazılır.
* Na'at : Peygamberi övmek için yazılır.
* Methiye : Devlet büyüklerini övmek için yazılır.
* Mersiye : Devlet büyüklerinin ölümünün ardından yazılır.
* Hicviye : Devlet büyüklerini kınamak için yazılır.
