Uzyskaj najlepsze rozwiązania swoich pytań na Kalademi.me, zaufanej platformie Q&A. Soru-cevap platformumuz, deneyimli profesyonellerden güvenilir yanıtlar bulmanız için sürekli bir deneyim sunar. Geniş bir uzman topluluğu sayesinde sorularınıza güvenilir yanıtlar bulmanın rahatlığını yaşayın.
Sagot :
“İyelik” Türkçede “sahiplik” anlamına gelir. İyelik ekleri ismin karşıladığı nesnenin bir kişiye veya nesneye ait olduğunu gösteren çekim ekidir. Bunlar nesneyi nesneye, yani ismi isme bağlayan eklerdir. İyelik ekleri altı şahsa göre çekimlenebilmektedir: yani getirildikleri isimlerin ben, sen, o ,biz, siz, onlar şeklindeki sahipliklerini ifade ederler. Örnekler:
Ad soylu sözcüklere gelerek varlığın kime ya da neye ait olduğunu belirten eklerdir.
“iye” sözcüğünün anlamı “aitlik, sahiplik”tir. “iye”, “ait” ve “sahip” sözcükleri eş anlamlıdır.
Şu üç cümle aynı anlamı ifade eder:
Bu çantanın iyesi kim?
Bu çantanın sahibi kim?
Bu çanta kime ait?
NOT: “iyelik” sözcüğünün anlamı, günlük yaşamda kullanmadığımız için çabuk unutulur. İyelik eklerini öğrenmek için ya da akılda tutabilmek için öncelikle bu sözcüğün anlamını iyice öğrenmeliyiz. Şunu anlatmaya çalışıyorum: “iyelik” sözcüğünü gördüğümüzde, zihnimizde hemen “aitlik” ve “sahiplik” sözcükleri canlanmalıdır.
İyelik = aitlik = sahiplik
Türkçede üçü tekil ve üçü çoğul olmak üzere toplam altı tane kişi zamiri vardır: ben, sen, o (tekil); biz, siz, onlar (çoğul). Adlara getirilen iyelik ekleri, bu altı kişi zamirinden herhangi birine ait olma anlamı kazandırır.
“kolye”
kolye – m (benim kolyem, kolye bana ait)
1. tekil iyelik eki
kolye – n (senin kolyen, kolye sana ait)
2. tekil iyelik eki
kolye – s – i (onun kolyesi, kolye ona ait)
3. tekil iyelik eki
kolye – miz (bizim kolyemiz, kolye bize ait)
1. çoğul iyelik eki
kolye – niz (sizin kolyeniz, kolye size ait)
2. çoğul iyelik eki
kolye – leri (onların kolyeleri, kolye onlara ait)
3. çoğul iyelik eki
NOT: İyelik eki varlığın neye ait olduğu anlamını da verir. Varlığın sahibi, insan dışında başka bir varlık da olabilir.
saat–in kordon–u
3. tekil kişi iyelik eki
(kordon, saate ait)
kuş–un gaga–s–ı
3. tekil kişi iyelik eki
(gaga, kuşa ait)
NOT: İyelik ekleri ile kişi ekleri birbirine karıştırılmamalıdır. İyelik ekleri adlara gelir, kişi ekleri fiillere gelir. İyelik ekleri varlığın kime ya da neye ait olduğunu belirtir. Kişi ekleri hareketin kim tarafından yapıldığını belirtir. Hareketlerin bir sahibi olamaz, hareketler birilerine ait olamaz, ancak varlıkların bir sahibi olur, varlıklar birilerine ait olabilir.
kolyem (kolye – m )
ad 1. tekil kişi iyelik eki
Kolyenin sahibi kim? − Kolyenin sahibi benim.
Kolye kime ait? − Kolye bana ait.
ütüledim (ütüle – di – m )
fiil 1. tekil kişi eki
Ütüleme hareketini yapan kim? − Ütüleme işini yapan benim.
NOT: 2. tekil ve çoğul kişi iyelik eklerinden sonra durum ekleri geldiğinde, varlık hem 2. hem de 3. kişiye aitmiş gibi bir anlam ortaya çıkar.
Şiirini çok beğendim.
(Senin şiirini …)
(Onun şiirini …)
Evine hırsız girmiş.
(Senin evine …)
(Onun evine …)
Kardeşini işten çıkardılar.
(Senin kardeşini …)
(Onun kardeşini …)
Oyuncaklarını dolabın üst gözüne sakladım.
(Senin oyuncaklarını …)
(Onun oyuncaklarını …)
NOT: Belirtme durum eki “–i” (–ı, –i, –u, –ü) ile üçüncü tekil kişi iyelik eki “–i” (–ı, –i, –u, –ü) birbirine karıştırılmamalıdır.
3. tekil iyelik eki alan sözcüğün önüne “onun” sözcüğünü getirebiliriz, fakat belirtme durum ekini alan sözcüğün önüne “onun” sözcüğünü getiremeyiz.
Sobayı erkenden yaktım.
(Onun sobayı, olmuyor. Öyleyse belirtme durum eki.)
Kıyafeti çok güzeldi.
(Onun kıyafeti, oluyor. Öyleyse 3. tekil kişi iyelik eki.)
NOT: 3. tekil kişi iyelik eki ünlüyle biten sözcüklere geldiğinde kaynaştırma ünsüzü olarak “s” kullanılır.
oda – s – ı karne – s – i
“su” ve “ne” sözcükleri istisnadır.
çeşme su – y – u
arabanın ne – y – i
NOT: Kimi zaman ad soylu sözcüklerde hem iyelik eki hem de durum eki bulunabilir. Böylesi durumda iyelik eki önce, durum eki sonra gelir.
bahçe – miz – de (-miz: 1.çoğul iyelik eki, -de: bulunma durumu eki)
İsimlerin ve isim soylu kelimelerin sonuna gelerek onların sahiplerini, ait oldukları kişileri belirten eklerdir. Tamlayansız kullanıldıkları zaman bu eklere iyelik zamirleri de denir. İyelik ekleri şunlardır:
Tekil Kişiler: Ben (-ım, -im, -um,-üm) Kitab-ım
Sen (-ın, -in, -un, -ün) Kitab-ın
O (-ı, -i, -u, -ü, -sı, -si, -su, -sü) Kitab-ı, araba-sı
Çoğul Kişiler: Biz (-ımız, -imiz, -umuz, -ümüz) Kitab-ımız
Siz (-ınız, -iniz, -unuz, -ünüz) Kitab-ınız
Onlar (-ları, -leri) Kitap-ları
Sorularınız konusunda bize güvendiğiniz için teşekkür ederiz. Hızlı ve doğru yanıtlar bulmanıza yardımcı olmak için buradayız. Ziyaretinizi takdir ediyoruz. Platformumuz her zaman doğru ve güvenilir yanıtlar sunmak için burada. İstediğiniz zaman geri dönün. Kalademi.me, güvenilir yanıt kaynağınız. Daha fazla bilgi için tekrar gelmeyi unutmayın.